Ở núi Carmel và bờ biển Carmel có hơn 210 điểm phát hiện dấu vết người tiền sử, có niên đại 150.000 năm. Một trong những hang động lớn trong số này là Nahal Maarot - hay còn được gọi là Quần thể hang động Carmel.
Những hang động này là nơi ở chính của người tiền sử, trong khi số khác là nơi ở tạm theo mùa (ở thung lũng Oren) hoặc là nơi chế tác công cụ.
Bốn hang động chính trong quần thể nói trên đã được bổ sung vào danh sách di sản Thế giới của UNESCO vào 06/2012, bao gồm: Tanur (Tabun), Gamal (el Jaml), Nahal (el Wad) và Gedi (es Skhul). Chúng nằm cách Ein Hod 4km về phía Nam (gần Atlit), trên đường Haifa-Tel-Aviv và ở rìa phía Tây của Núi Carmel.
Lần đầu tiên được khai quật vào những năm 1930 bởi nhóm nghiên cứu do Dorothy Garrod đứng đầu, các hang động này là một trong những hang lâu đời nhất ở Núi Carmel, có từ 500.000 năm trước đây.
Vị trí bốn hang động chính trong quần thể hang động Carmel
Hang Tanur (Tabun)
Là hang động cao nhất trong số 4 cái, nằm ở phía Nam. Lối vào hang gần với đỉnh vách núi. Những người nguyên thủy dùng hang động tự nhiên lớn này làm nơi trú ẩn, nhóm lửa và sinh hoạt.
Các bậc cầu thang dẫn từ trung tâm đón khách đến cửa hang nằm ở phía bên trái vách núi. Ngay trước hang, người ta đặt các hình nhân người nguyên thủy.
Lối vào hang
Hang Tanur không có mái và mở rộng về phía Tây. Nó giống như một ống khói, do đó được gọi là "Tanur" (Tabun trong tiếng Ả Rập).
Hang động này là một trong những nơi lưu trú lâu nhất của con người ở vùng Cận Đông. Lớp trầm tích khoảng 20m trong hang có chứa nhiều dấu vết và các công cụ của các nền văn minh khác nhau. Những người nguyên thủy sống ở đây một thời gian rồi chuyển đến hang động Nahal gần đó.
Bộ xương của một phụ nữ người Neanderthal có niên đại 120.000 năm trước đây đã được tìm thấy tại đây và là một trong những bộ xương cổ nhất được tìm thấy ở Israel. Người Neanderthal khác với người hiện đại (Homo Sapiens) ở vẻ bề ngoài (vóc người thấp nhưng khỏe mạnh, cằm lẹm và trán thấp, mũi lớn). Họ là những tay thợ săn và thợ thủ công lành nghề. Người Neanderthal có họ hàng gần gũi với người hiện đại nhưng đã bị tuyệt chủng 30.000 năm trước đây. Nguyên nhân của sự biến mất này vẫn chưa rõ ràng, nhiều giả thuyết cho rằng do họ không thích ứng với biến đổi khí hậu hoặc có thể bị chính người Homo Sapiens giết hại (theo Thời báo Time - 24/07/09), hoặc bị một loại virus nào đó tấn công…
Sự hiện diện của cát lẫn trong các lớp đất cổ xưa cho thấy trước đây hang động gần biển, trong khi ngày nay nó cách biển 3,5km về phía Tây.
Hang Gamal (el-Jamal)
Hang Gamal (el-Jamal) thấp hơn hang Tanur và nằm về phía Bắc. Lối vào hang thông với đường mòn dẫn từ hang Tanur.
Mở rộng về phía Tây và có hình chuông, hang động được tạo thành bởi quá trình mưa xói mòn các khối đá vôi. Hang Gamal hiện được dùng để trưng bày các phát hiện từ nền văn minh Mousterian (70.000 - 40.000 trước Công nguyên). Ngoài ra, bên trong hang còn có các hình nộm mô phỏng người tiền sử, các công cụ, da động vật được sấy khô treo trên các khung gỗ, những viên đá lửa khai quật được.
Mẫu vật trưng bày trong hang
Hang Nahal (el- Wad):
Là hang động dài nhất trong số 4 hang (70m), Nahal có một cửa lớn ở bên phải và một cửa phụ ở bên trái. Trước những năm 1930, phía bên phải cửa lớn của hang được phân cách bởi một tảng đá thẳng đứng.
Người ta cho phủ một tấm chắn ngay trước cửa để ngăn chim và dơi bay vào hang vào ban đêm. Nơi này từng là chỗ sinh sống của người nguyên thủy tại một số giai đoạn: một phần của Thượng kỳ đồ đá cũ (từ 40.000 - 20.000 năm trước đây) và thời kỳ văn minh Natufian (12.000 đến 10.000 năm trước).
Bức ảnh dưới đây là hình lối vào hang nhìn từ bên trong:
Phần phía trước hang khá rộng và thông thoáng nên người nguyên thủy dùng làm nơi sinh hoạt chính. Đây cũng là nơi họ chôn cất người chết, 87 bộ xương đã được tìm thấy tại đây. Tập tục chôn người đã khuất ngay tại nơi sinh hoạt được duy trì đến tận Trung kỳ Thời đại đá cũ.
Có một con đường hẹp dọc theo chiều dài hang. Bên trong khá tối nhưng về sau người ta cho lắp các thiết bị âm thanh và ánh sáng để phục vụ du khách (ảnh bên dưới).
Ngay cạnh lối vào là một rạn san hô hóa thạch lớn có từ trước khi người nguyên thủy đầu tiên đặt chân đến đây - được hình thành cách đây 100 triệu năm trong khoảng thời gian 1 triệu năm. Rạn đá này dày 150m. Từng ẩn sâu dưới biển và đã được nâng lên trong quá trình kiến tạo địa chất.
Hang HaGedi (Skhul)
Ở phía Đông Bắc vách núi Carmel là hang Hagedi (Skhul), nơi này không mở cửa phục vụ công chúng. Từng là chỗ cư trú của người Homo Sapiens (tổ tiên loài người), tồn tại song song cùng với người Neanderthal sống trong hang động Tanur trong suốt thời đại Đồ đá (150.000 - 40.000 trước Công nguyên). 14 bộ xương được tìm thấy tại đây.
Uyển Nhi
(Lược dịch từ biblewalks.com)