Hài kịch tình huống hay sitcom (situation comedy) là phim có tình huống ứng xử và gây hài giữa các nhân vật trong bối cảnh nhất định, mang tính giải trí cao thu hút đông đảo khán giả. Series phim thường kéo dài hàng chục tập, thậm chí hàng trăm tập.
Hài kịch tình huống xuất hiện trên đài phát thanh ở Hoa Kỳ từ thập niên 1920. Chương trình đầu tiên có tên gọi là "Sam and Henry" lấy cảm hứng từ các câu truyện tranh hay các tình huống gây cười phát trên đài phát thanh WGN ở Chicago vào năm 1926. Năm 1928, chương trình truyền thanh hài kịch tình huống "Amos & Andy", xuất hiện lần đầu trên hệ thống CBS.
Tại Mỹ, cuối những năm 1940, sitcom đã ra đời như một tiết mục hàng kỳ trên truyền hình. Nhiều tiết mục sitcom hàng tuần được chuyển thể từ kịch truyền thanh sitcom như: Tình yêu với Lucy, Cuộc phiêu lưu của Ozzie và Harriet. Từ giữa năm 1990 phim sitcom lan mạnh sang các nước như Nga, Hàn Quốc, Trung Quốc, Cộng hòa Séc, Ba Lan và cả Việt Nam.
Sitcom "Cuộc phiêu lưu của Ozzie và Harriet" - Ảnh: google.com
Xuất hiện cách nay gần một thế kỷ, sự góp mặt của thể loại sitcom đưa đến cho khán giả nhiều điều mới lạ so với những bộ phim truyền hình được sản xuất theo cách làm phim truyền thống. Với công nghệ làm phim mới, mỗi tập phim sitcom chỉ cần khoảng hai ngày là có thể hoàn thành trong khi cách làm phim truyền thống mất 4 - 5 ngày, thậm chí là cả tuần.
Đặc trưng của công nghệ sản xuất sitcom là tạo nên tình huống, câu chuyện xoay quanh đời sống, công việc hàng ngày. Ưu thế của phim sitcom là ít tốn kém vì bối cảnh chủ yếu tập trung tại trường quay lớn, ít có cảnh ngoại. Thời kỳ đầu, sitcom được quay bằng 1 camera nhưng sau đó đã sử dụng cách quay nhiều máy, cho phép chọn cảnh tốt nhất khi dựng phim, thời gian thực hiện phim cũng được rút ngắn. Khác với phim thông thường, phim làm theo thể loại sitcom được thu tiếng trực tiếp, diễn viên thoại thể hiện giọng nói của nhân vật bằng ngôn từ của mình chứ không có người nhắc thoại hay có diễn viên lồng tiếng đảm đương khi thực hiện hậu kỳ.
Về nội dung, những câu chuyện trong sitcom thường có nội dung ngắn, gói gọn trong mỗi tập từ 10 đến 30 phút nhưng lại thu hút bởi những tiếng cười dí dỏm, đi sát thực tế cuộc sống, đồng thời chuyển tải đến khán giả những thông điệp ý nghĩa, những bài học nhân văn sâu sắc. Phong cách chủ đạo của sitcom là sự xung đột và va chạm giữa bình thường - bất thường, hay - dở, nhẹ nhõm - nặng nề, tốt - xấu hoà quyện với yếu tố hài hước. Tình tiết gây cười của sitcom thường qua lời thoại hoặc hành vi bất thường. Không biết từ lúc nào, sitcom đã trở thành món ăn tinh thần quen thuộc của khán giả truyền hình ở nhiều nước, kéo theo sự ra đời của càng nhiều bộ phim sitcom chất lượng.
"Friends" (Những người bạn), bộ phim làm theo công nghệ sitcom của truyền hình Mỹ đã từng tạo nên cơn sốt về phim sitcom ở đất nước được mệnh danh là kinh đô của điện ảnh thế giới. Sản xuất theo phong cách tự do và số lượng lớn những sitcom dài tập sản xuất theo quy mô công nghiệp, "Mr. Bean" được xem là phim hài kịch tình huống thành công nhất hiện nay.
"Mr. Bean" được xem là phim hài kịch tình huống thành công nhất hiện nay - Ảnh: ask.fm
Tại Việt Nam, thể loại phim sitcom được biết đến từ năm 2004 khi bộ phim "Lẵng hoa tình yêu" do Hãng phim Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh hợp tác với Công ty FNC (Hàn Quốc) thực hiện. Kế đó là bộ phim "Cô gái xấu xí" được mua bản quyền từ Colombia kể về một cô gái tốt tính nhưng quá xấu xí. Hay "Những người độc thân vui vẻ" được mua bản quyền từ Trung Quốc kể về cuộc sống của nhân viên, ban quản lý và các vị khách của tòa nhà Chung cư vui vẻ… Chủ yếu được mua bản quyền từ những bộ phim thành công ở nước ngoài, khi về đến Việt Nam, phim sitcom được biên kịch chuyển thể, sáng tạo cho phù hợp với phong tục và thị hiếu người Việt.