GDP của Trung Quốc tăng 6,6% năm 2018 và 6,4% trong quý I năm 2019. Sản lượng công nghiệp tăng 5,0% trong tháng 5/2019, giảm từ mức 5,4% vào tháng 4/2019. Đầu tư tài sản cố định tăng 5,6% trong tháng 5/2019, giảm từ 6,1% trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 4/2019. Doanh số bán lẻ tăng 8,1% trong tháng 5 năm 2019, tăng từ 8% từ tháng 1 đến tháng 4/2019. Lạm phát ở mức 2,7% trong tháng 5 năm 2019, giá thực phẩm tăng 7,7% và giá phi thực phẩm tăng 1,6%. Vào tháng 5 năm 2019, xuất khẩu tăng 1,1%, trong khi nhập khẩu giảm 8,5%, dẫn đến thặng dư thương mại là 41,7 tỷ USD. Chỉ số quản trị mua hàng giảm từ 50,1 vào tháng 4 năm 2019 xuống 49,4 vào tháng 5 năm 2019.

Theo Ngân hàng Thế giới, Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới (sau Hoa Kỳ). Báo cáo Đầu tư Thế giới của Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thương mại và Phát triển (United Nations Conference on Trade and Development - UNCTAD), Trung Quốc đã trở thành nước nhận dòng vốn FDI đứng thứ hai (136 tỷ USD) trên thế giới trong năm 2017 (sau Hoa Kỳ với 275 tỷ USD). Theo UNCTAD, Trung Quốc đầu tư nước ngoài đứng ở vị trí thứ ba (124,6 tỷ USD) trên thế giới trong năm 2017, sau Hoa Kỳ (134,3 tỷ USD) và Nhật Bản (160,4 tỷ USD). Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Trung Quốc là nhà xuất khẩu thương mại hàng hóa lớn nhất thế giới trong năm 2018, đạt 2.487 tỷ USD và Trung Quốc là nhà xuất khẩu dịch vụ thương mại đứng thứ 5 trên thế giới trong năm 2018, đạt 26 tỷ USD. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tính đến tháng 12 năm 2018 Trung Quốc có dự trữ ngoại tệ lớn nhất, đạt 3.073 tỷ USD. Số liệu từ Cục Hàng hải của Đặc khu hành chính Hồng Kông (HKSAR) cho biết, sản lượng container của Thượng Hải đã vượt qua Singapore và đứng đầu thế giới kể từ năm 2010. Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), Trung Quốc được xếp hạng chi tiêu du lịch hàng đầu thế giới năm 2018 (277 tỷ USD), theo sau là Hoa Kỳ (144 tỷ USD) và Đức (94 tỷ USD). Theo Ủy ban Chứng khoán Hồng Kông, tính đến cuối tháng 12 năm 2018, vốn hóa thị trường của Sở Giao dịch Chứng khoán Thượng Hải lớn thứ hai ở Châu Á (sau Nhật Bản) và lớn thứ tư trên thế giới. Với sự phát triển mạnh về kinh tế, chính phủ Trung Quốc đang xây dựng một chiến lược dài hạn và đầy tham vọng nhằm biến Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới. Tháng 3 năm 2016, Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc (National People’s Congress - NPC) đã thông qua Kế hoạch 5 năm lần thứ 13, công bố khởi động 6 dự án khoa học và công nghệ (S&T) quan trọng và 9 dự án lớn theo sáng kiến Cải tiến Khoa học 2030. Ngày 18 tháng 2 năm 2019, Hội đồng Nhà nước đã ban hành Kế hoạch phát triển cho Khu vực Vịnh Quảng Đông - Hồng Kông - Ma Cao. Trong Diễn đàn Boao vào tháng 4 năm 2018, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố rằng Trung Quốc quyết định áp dụng một loạt các biện pháp quan trọng trong việc mở cửa. Những biện pháp này bao gồm mở rộng tiếp cận thị trường, tăng cường liên kết với các quy tắc kinh tế và thương mại quốc tế, tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và giảm thuế nhập khẩu. Trung Quốc đang chuyển sang một nền kinh tế theo hướng tiêu dùng bằng cách hạ thuế nhập khẩu. Tháng 11 năm 2017, Trung Quốc đã cắt giảm thuế nhập khẩu đối với 187 mặt hàng tiêu dùng từ mức 17,3% xuống 7,7% đối với các sản phẩm bao gồm: dược phẩm, thực phẩm, thực phẩm chức năng và quần áo. Từ ngày 01 tháng 7 năm 2018, Trung Quốc đã tiếp tục giảm thuế đối với 1.449 mặt hàng, từ mức 15,7% xuống còn 6,9%; giảm thuế nhập khẩu đối với phương tiện giao thông (từ 21,5% xuống 13,8%) và phụ tùng ô tô (từ 10,2% đến 6,0%). Trung Quốc đã giảm thuế Tối huệ quốc (Most-Favoured-Nation - MFN) đối với 1.585 mặt hàng từ ngày 01 tháng 11 năm 2018 với nhiều đối tác thương mại và gia tăng đánh thuế hàng hóa của Mỹ khi cuộc chiến thương mại đang kéo dài và chưa có hồi kết. Tổng cộng, việc cắt giảm thuế áp dụng cho 19% của tất cả các mặt hàng nhập khẩu giảm từ 10,5% xuống còn 7,8%. Ngày 01 tháng 4 năm 2019, Trung Quốc đã thực hiện cắt giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) cho lĩnh vực sản xuất từ ​​16% xuống 13%, ngành xây dựng và vận tải từ 10% xuống 9%. Ngày 01 tháng 5 năm 2019, Trung Quốc giảm phí an sinh xã hội từ 20% xuống 16%.

Quan hệ kinh tế với Hồng Kông

Hồng Kông là nguồn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài lớn nhất ở Trung Quốc. Năm 2018, trong số các dự án được tài trợ ở nước ngoài được phê duyệt ở Trung Quốc đại lục, 46,3% được gắn với lợi ích của Hồng Kông. Dòng vốn tích lũy sử dụng ở Hồng Kông lên tới 1.098,1 tỷ USD, chiếm 54,1% tổng vốn quốc gia. Hồng Kông cũng là điểm đến hàng đầu cho dòng vốn FDI của Trung Quốc. Theo thống kê năm 2017, cổ phiếu của FDI đến Hồng Kông tích lũy 981,3 tỷ USD, tương đương 54,2% tổng dòng vốn FDI.

Trung Quốc đại lục là nhà đầu tư nội địa hàng đầu tại Hồng Kông. Theo thống kê của Hồng Kông, cổ phiếu đầu tư vào Hồng Kông từ Trung Quốc đại lục lên tới 496,5 tỷ USD theo giá trị thị trường, tương đương 25,5% vào cuối năm 2017. Tính đến tháng 12 năm 2018, 1.146 công ty Trung Quốc đã được niêm yết tại Hồng Kông với tổng vốn hóa thị trường khoảng 2,6 nghìn tỷ USD, tương đương 68% tổng vốn hóa thị trường. Năm 2018, Hồng Kông là đối tác thương mại lớn thứ tư của Trung Quốc (sau Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc). Theo Thống kê Hải quan Trung Quốc, thương mại song phương giữa Trung Quốc và Hồng Kông lên tới 310,6 tỷ USD (chiếm 6,7% tổng giao dịch của Trung Quốc đại lục). Trong đó, xuất khẩu từ Trung Quốc sang Hồng Kông ở mức 302,1 tỷ USD, biến Hồng Kông trở thành thị trường xuất khẩu lớn thứ hai. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Hồng Kông kể từ năm 1985, tăng từ 9,3% trong năm 1978 lên 50,4% vào năm 2018. Trung Quốc là nhà nhập khẩu lớn nhất của Hồng Kông chiếm 46,3% và Hồng Kông nhập khẩu hàng từ Trung Quốc lớn nhất khi chiếm 55% tổng kim ngạch trong năm 2018. Thương mại của Hồng Kông sang Trung Quốc phần lớn liên quan đến các hoạt động sản xuất bên ngoài lãnh thổ, chiếm 26,6% trong năm 2018. Trong khi đó, 38,9% nhập khẩu của Hồng Kông từ Trung Quốc và 69,5% tái xuất của Hồng Kông có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Nền kinh tế Hồng Kông được định hướng từ bên ngoài và phụ thuộc nhiều vào thương mại với phần còn lại của thế giới. Năm 2018, giá trị của tổng giao dịch hàng hóa của Hồng Kông đạt 1.132,7 tỷ USD, tương đương khoảng 312% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Giá trị nhập khẩu là 602,3 tỷ đô la Mỹ, khoảng 166% GDP. Giá trị xuất khẩu là 530,4 tỷ USD (khoảng 146% GDP). Hồng Kông là thị trường giao dịch hàng hóa lớn thứ 7 và là nhà xuất nhập khẩu đứng thứ 8 trên thế giới trong năm 2018. Lĩnh vực dịch vụ đóng góp 92% GDP trong năm 2017 và chiếm 88% tổng số việc làm trong năm 2018. Năm 2018, tổng thương mại dịch vụ đạt 194,9 tỷ USD (54% GDP). Năm 2018, Hồng Kông đứng thứ 18 trong liên minh thương mại dịch vụ thương mại thế giới - nhà nhập khẩu lớn thứ 19 và nhà xuất khẩu lớn thứ 15.

Trung Quốc đã lên kế hoạch liên kết Hồng Kông và Ma Cao với các thành phố ở miền Nam Trung Quốc để tạo ra Khu vực Vịnh lớn, nhằm biến nó thành một siêu đô thị công nghệ cao để cạnh tranh với Thung lũng Silicon của California - Hoa Kỳ. Trung Quốc sẽ biến khu vực này thành một trung tâm đổi mới toàn cầu hàng đầu, tăng cường kết nối cơ sở hạ tầng giữa các thành phố, tăng cường vai trò của Hồng Kông như là một trung tâm tài chính, vận chuyển và thương mại quốc tế. Khu vực với hơn 67 triệu dân sẽ tự hào là nền kinh tế phát triển mạnh và sẽ biến Nhật Bản thành nền kinh tế đứng sau khu vực này. Trung Quốc đã chi hàng tỷ USD cho các dự án cơ sở hạ tầng liên kết các thành phố, và đang vạch ra một chiến lược dài hạn cho khu vực kéo dài đến năm 2035. Năm 2018, Chủ tịch Tập Cận Bình đã khánh thành cây cầu trị giá 15 tỷ USD dài 55 km, đây là cây cầu vượt biển dài nhất thế giới nối Hồng Kông với Ma Cao và thành phố Chu Hải. Vào tháng 9, Hồng Kông đã kết nối vào mạng lưới đường sắt cao tốc dài 15.500 dặm của Trung Quốc với bến cuối mới trong tương lai nhìn ra cảng Victoria.

Theo kế hoạch chi tiết, các thành phố lớn của Khu vực Vịnh lớn sẽ tự đặt mình làm trung tâm cho các lĩnh vực khác nhau. Hồng Kông sẽ tập trung vào tài chính và thương mại quốc tế. Ma Cao sẽ là một thành phố du lịch quốc tế và là nền tảng giao thương với các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha như Brazil. Quảng Châu sẽ đóng vai trò là trung tâm hành chính, trong khi Thẩm Quyến sẽ mở rộng vai trò là một khu kinh tế đặc biệt và trung tâm công nghệ. Chính phủ sẽ hỗ trợ các ngân hàng và công ty bảo hiểm Hồng Kông và Ma Cao trong việc thành lập các đơn vị ở một số thành phố bao gồm Thẩm Quyến và Quảng Châu. Trung Quốc cũng sẽ nghiên cứu thiết lập một thị trường chứng khoán bằng đồng Nhân dân tệ ở Ma Cao. Theo kế hoạch, Hồng Kông sẽ thiết lập một nền tảng tài chính và đầu tư cho Sáng kiến ​​“Vành đai và Con đường”; Quảng Châu sẽ xây dựng một trung tâm thương mại khu vực về vốn cổ phần tư nhân; Chính phủ sẽ hỗ trợ Ma Cao trở thành trung tâm thanh toán bù trừ Nhân dân tệ cho các quốc gia nói tiếng Bồ Đào Nha; Các doanh nghiệp ở Khu vực Vịnh lớn có thể phát hành trái phiếu bằng đồng Nhân dân tệ xuyên biên giới, việc sử dụng đồng Nhân dân tệ xuyên biên giới được khuyến khích và đầu tư xuyên biên giới đối với người dân và các tổ chức tài chính sẽ được mở rộng để bao gồm nhiều sản phẩm tài chính hơn. Với tham vọng và các chính sách đã được lên kế hoạch, thế giới đang theo dõi sự thành công của nền kinh tế Trung Quốc.

Trần Nguyễn
(Tổng hợp)