Lịch sử cờ vua bắt nguồn từ khoảng 1500 năm trước, bắt đầu ở Bắc Ấn Độ và sau đó phổ biến ra toàn lục địa Châu Á. Cờ vua được đem đến Châu Âu bởi Đế quốc Hồi giáo Ả Rập. Luật chơi cờ vua thay đổi rất nhiều lần cho đến thập kỷ 1880. Giải vô địch cờ vua thế giới chính thức đầu tiên được tổ chức vào năm 1886. Sự phát minh của cơ sở dữ liệu và phần mềm cờ vua (đối với cờ mua máy tính) vào thế kỷ 20 đã cách mạng hóa môn cờ vua.
Ảnh: en.irna.ir
Cờ vua do ai phát minh?
Cờ vua nổi tiếng khắp thế giới, được chơi bởi nhiều người, nhưng nguồn gốc của nó chưa được xác định rõ ràng và gây nhiều tranh cãi. Có nhiều truyền thuyết, câu chuyện, và các phán đoán, bắt đầu từ một cuộc tranh luận về nơi cờ vua bắt nguồn và kết thúc với thời điểm cờ vua ra đời.
Tuy nhiên, đa số mọi người nghĩ rằng không một người duy nhất nào có thể phát minh ra cờ vua vì môn thể thao này quá phức tạp với nhiều luật lệ và khái niệm khác nhau.
Môn cờ vua liên tục thay đổi cho đến khi Wilhelm Steinitz trở thành nhà vô địch cờ vua thế giới đầu tiên vào năm 1886. Môn cờ vua xưa rất khó nhận ra khi ta nghĩ về cờ vua hiện đại: từ một môn thể thao thống trị bởi quyết định quán tính cho đến những trận đấu giữa các phần mềm cờ vua.
Lịch sử cờ vua - một truyền thuyết nổi tiếng
Một truyền thuyết cổ kể rằng nhiều trẻ em có thể đọc về vị vua độc tài Ấn Độ Shihram và một nhà thông thái trong vương quốc của ông. Nhà thông thái muốn thuyết phục vua Shilhram về tầm quan trọng của mỗi người dân trong vương quốc. Vì thế, ông ta phát minh ra một trò chơi để thể hiện một vương quốc bao gồm vua, hoàng hậu, tháp, giáo sĩ trưởng, hiệp sĩ, và quân lính, mọi thành phần đều quan trọng.
Nhà vua trở nên cực kỳ thích thú trò chơi và hiểu rằng trò chơi mô phỏng đời thực. Nên ông ra lệnh cho mọi người trong vương quốc chơi cờ vua. Shihram ban tặng nhà thông thái bất cứ số vàng và bạc nào mà ông ta muốn, nhưng nhà thông thái không muốn bất cứ kho báu nào.
Nhà thông thái cùng với nhà vua đi đến bàn cờ và nhờ ông ấy đặt một hạt lúa mì lên ô vuông đầu tiên, hạt thứ hai lên ô thứ hai và cứ tiếp tục nhân đôi cho đến khi toàn bộ bàn cờ đầy hạt.
Đầu tiên nhà vua cảm thấy cực kỳ xúc phạm nhưng ông vẫn ra lệnh cho người hầu làm theo ước muốn của nhà thông thái. Những người hầu tuyệt vọng truyền đạt lại rằng khối lượng hạt lúa mì để dùng cho nhiệm vụ nhà vua giao không tồn tại.
Nhà vua hiểu ngay nhà thông thái muốn dạy ông bài học thứ hai. Giống như quân tốt trong cờ vua, bạn không nên bao giờ đánh giá thấp những thứ nhỏ bé trong cuộc sống.
Đây là một trong những truyền thuyết nổi tiếng nhất về lịch sử cờ vua. Nhưng ta có thể chắc chắn rằng có nhiều truyền thuyết khác nữa…
Lịch sử cờ vua
Một ngày nọ, một người đàn ông tên H.J.R. Murray trở nên thích thú muốn tìm kiếm nguồn gốc của môn cờ vua.
Ông ta quyết định chia sẻ những khám phá của ông ta đến thế giới bằng cách viết một cuốn sách “Lịch sử cờ vua” vào năm 1913.
Trong quyển sách, Murray cho rằng lịch sử cờ vua bắt đầu ở Bắc Ấn Độ, đến Ba Tư và lan rộng khắp Châu Á.
Ở phương Đông, ví dụ như Ấn Độ hoặc Ba Tư, cờ vua trở thành một phần trong chương trình giáo dục phong nhã của giới quý tộc.
Lúc ấy, những từ như “Shāh!” - tiếng Ba Tư có nghĩa là vua, hoặc “Shāh Māt!” - vị vua bất lực, được sử dụng trong những ván cờ.
Những từ này rất giống với từ chúng ta dùng hiện nay như “chiếu” và “chiếu tướng”. Những luật lệ này đã rất giống những luật chơi cờ vua mà chúng ta biết hiện tại.
Murray mô tả nguồn gốc của cờ vua, tên là Shatranj. Sau đó ông đưa ra vai trò của cờ vua ở Châu Âu thời Trung Cổ, làm thế nào mà trò chơi này du hành từ Trung Đông đến Nga và sau đó là Tây Âu.
Cuối cùng, trong phần thứ ba của sách về lịch sử cờ vua, tác giả đề cập đến sự khởi đầu của cờ vua hiện đại trong thế kỉ 19 mà chúng ta biết đến hôm nay.
Trần Bảo Tâm Nhật
(Lược dịch)