Việc trẻ tập trung vào một số việc nhất định đến mức chúng dường như bị ám ảnh bởi những điều đó là điều bình thường. Có thể trẻ thích dành thời gian sắp xếp tài sản của mình theo một cách nhất định, hoặc vò tóc. Một số thói quen là một phần tự nhiên và lành mạnh khi lớn lên, nhưng nếu những điều đó bắt đầu can thiệp vào cuộc sống của trẻ hoặc khiến chúng đau khổ hoặc tổn hại, chúng có thể bị xếp vào loại ám ảnh cưỡng chế.

Sandra Hiller của Family Lives cho biết: “Cha mẹ thường có thể phân biệt được sự khác biệt giữa những hành động theo lẽ tự nhiên của quá trình lớn lên và những hành động có thể cần được chú ý kỹ hơn”.

Việc vò tóc có vẻ như vô hại… trừ khi nó được thực hiện quá mạnh đến mức các đám tóc bị kéo ra khỏi da đầu. Trẻ em thường xuyên nhai tóc nếu có thể, trong một số trường hợp hiếm, chúng cần phẫu thuật để loại bỏ búi tóc khỏi ruột. Một số thói quen của trẻ thể hiện một cách thoải mái - như hôn đồ chơi yêu thích của chúng trước khi đi ngủ. Tuy nhiên, nếu những nghi thức chúc ngủ ngon này bắt đầu diễn ra ngày càng lâu hơn, hoặc lặp đi lặp lại, thì đó có thể là điều đáng lo ngại hơn. Một số trẻ trở nên cáu kỉnh với bụi bẩn và vi trùng từ khoảng 4 tuổi. Mặc dù vệ sinh tay là một thói quen tích cực cần được khuyến khích, nhưng việc cần phải rửa tay trước hoặc sau khi chạm vào bất cứ thứ gì, hoặc làm như vậy nhiều lần cho đến khi da tay đau buốt thì không phải là một thói quen tốt.

Tại sao thói quen ám ảnh cưỡng chế xảy ra?

Những thói quen ám ảnh cưỡng chế có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Chúng phản ánh sự thay đổi trong cuộc sống của con bạn khiến chúng bối rối hoặc sợ hãi và khiến chúng muốn giành lại quyền kiểm soát, ví dụ như việc bắt đầu đi học, chuyển nhà, anh chị em mới, người thân mất đi, vấn đề tình bạn, bị bắt nạt, hay cha mẹ chia tay.

Nhiều người lớn phản ứng với căng thẳng theo cách tương tự. Sue Twort - cố vấn của trung tâm trị liệu trẻ em Childlight, cho biết: “Những suy nghĩ ám ảnh và cưỡng chế phải làm mọi việc là phản ứng bình thường của bọn trẻ đối với sự lo lắng. Ví dụ, hãy nghĩ về cảm giác của bạn ngay trước khi nghỉ ngơi. Nếu đầu bạn đầy ắp những thứ mà bạn phải nhớ, bạn có thể bắt đầu nghi ngờ rằng bạn đã khóa cửa sổ phòng tắm hoặc tắt bếp hay chưa. Vì vậy, bạn sẽ có nhu cầu quay lại và kiểm tra. Những đứa trẻ căng thẳng cũng cảm thấy như vậy là điều bình thường”.

Một số trẻ có thể đối phó với lo lắng bằng cách quay trở lại với những thói quen trước đó. Sandra nói: “Nếu chúng ngừng mút ngón tay ở 2 hoặc 3 tuổi, sau đó bắt đầu lại lúc 6 hoặc 7 tuổi, chúng có thể đang cố gắng giành lại cảm giác an toàn mà chúng có khi còn bé. Khi trẻ lớn hơn, các hành vi cưỡng chế thường dễ nhận thấy hơn vì thông thường chúng sẽ có mối liên hệ với tuổi thơ”.

Cách đối phó với thói quen cưỡng chế

Sandra cho lời khuyên:

• Giữ bình tĩnh thay vì tỏ ra bực bội hoặc khó chịu.
• Đừng can thiệp mỗi khi bạn thấy thói quen ám ảnh cưỡng chế - điều đó có thể làm tăng sự lo lắng của con bạn.
• Khen ngợi con khi chúng làm điều tốt, thay vì chỉ trích thói quen.
• Cho con cơ hội để nói cho bạn biết chúng đang cảm thấy thế nào - chúng có thể nhận ra rằng trò chuyện về thói quen là cách tốt hơn để đối phó với lo lắng.

Mỗi đứa trẻ đều khác nhau

Nếu con bạn có những thói quen ám ảnh cưỡng chế mà không ai trong số bạn bè của chúng có, đừng cho rằng con bạn có vấn đề.

Dirk Flower, nhà tư vấn tâm lý trẻ em, cho biết: “Rối loạn ám ảnh cưỡng chế, hay OCD, cực kỳ hiếm gặp trước 7 tuổi, nhưng khi thói quen cưỡng chế của trẻ bắt đầu cản trở khả năng phát triển và học hỏi của chúng, thì điều đó đáng để điều tra của Hiệp hội Tâm lý Anh. Các thói quen ám ảnh cưỡng chế cũng có thể được liên kết với các tình trạng khác.”

Vân Anh
(Lược dịch)