Nikola Tesla (1856-1943) là nhà phát minh và đồng thời là kỹ sư người Mỹ gốc Serbia, ông đã khám phá từ trường quay, vốn là phần cơ bản của hầu hết các thiết bị sử dụng dòng điện xoay chiều, và được cấp bằng sáng chế bởi phát minh này. Ông cũng phát triển hệ thống truyền tải điện ba pha.
Ông đến Hoa Kỳ năm 1884 và bán bản quyền máy phát điện xoay chiều, máy biến áp và động cơ cho công ty George Westinghouse. Năm 1891, ông phát minh “cuộn dây Tesla”, cuộn dây điện tử được sử dụng phổ biến trong các công nghệ vô tuyến.
Nhà phát minh Nikola Tesla - Ảnh: vi.wikipedia.org
Gia đình Tesla có nguồn gốc từ Serbia. Cha ông là một tu sĩ Chính thống Giáo, mẹ ông dù không được đi học nhưng lại cực kỳ thông minh.
Ông theo học tại Technical University tại Graz, Áo, và University of Prague. Tại Graz, lần đầu tiên ông nhìn thấy máy nổ Gramme hoạt động như một thiết bị phát điện và khi đổi chiều, nó trở thành một động cơ chạy điện, và lúc đó, ông hình thành ý tưởng sử dụng dòng điện xoay chiều. Sau đó, tại Budapest, ông hình dung ra nguyên lý của từ trường quay và lên kế hoạch cho một động cơ cảm ứng, và điều này sẽ dẫn tới bước đi đầu tiên dẫn đến việc sử dụng thành công dòng điện xoay chiều.
Năm 1882, Tesla làm việc tại Paris cho công ty Continental Edison Company, và trong khi được phân công đến Strassburg làm việc vào năm 1883, ông đã xây dựng động cơ cảm ứng đầu tiên của mình. Tesla đi bằng đường thủy đến Hoa Kỳ năm 1884.
Tháng 5 năm 1888, George Westinghouse - chủ tịch của công ty điện lực Westinghouse ở Pittsburgh, đã mua lại bản quyền của hệ thống đa pha máy phát điện, máy biến áp và động cơ xoay chiều. Thương vụ đã dẫn tới một cuộc chiến tranh quyền lực giữa hệ thống điện một chiều của Edison và hệ thống điện xoay chiều của Tesla - Westinghouse.
Tesla sớm thành lập phòng nghiên cứu của riêng mình, nơi bộ óc sáng tạo của ông được hoạt động hết công suất. Ông đã thử nghiệm máy đo bóng gần giống với những thiết bị được sử dụng bởi Wilhelm Röntgen khi ông khám phá ra tia X vào năm 1895. Vô vàn các thí nghiệm của Tesla bao gồm các thí nghiệm đèn nút carbon, sức mạnh của cộng hưởng điện và nhiều loại ánh sáng khác nhau.
Để xoa dịu nỗi sợ hãi của dòng điện xoay chiều, Tesla đã cho dòng điện chạy qua người để thắp sáng bóng đèn. Ông cũng thường xuyên được mời để diễn thuyết trong nước và ngoài nước. Cuộn dây Tesla, được ông phát minh vào năm 1891, được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị vô tuyến và truyền hình cũng như các thiết bị khác. Năm 1891, Tesla trở thành công dân Hoa Kỳ.
Westinghouse đã sử dụng hệ thống điện xoay chiều của Tesla để thắp sáng Triễn lãm World’s Columbian Exposition tại Chicago vào năm 1893. Sự thành công này là nhân tố quyết định cho việc ký kết hợp đồng xây dựng hệ thống năng lượng đầu tiên ở thác Niagara, điều này đã tạo dựng nên tên tuổi cùng một loạt bằng sáng chế của Tesla. Dự án này đã mang năng lượng về Buffalo năm 1896.
Năm 1898, Tesla công bố phát minh con tàu được điều khiển từ xa chỉ bằng một chiếc điều khiển. Khi công chúng thể hiện sự hoài nghi, Tesla chứng minh việc này trước đám đông ở quảng trường Madison Square Garden.
Tesla đã phát hiện ra “bức sóng tĩnh trên cạn” (terrestrial stationary waves) ở thành phố Colorado Springs, Colorado - ông ở đây từ tháng 5 năm 1899 cho đến đầu năm 1900. Với phát hiện này, ông chứng minh rằng Trái Đất có thể được sử dụng như chất dẫn điện và cộng hưởng ở một tần số điện nhất định. Ông cũng thắp sáng 200 bóng đèn không dây từ khoảng cách 40km và tạo ra các tia chớp nhân tạo cao 41 mét.
Ảnh: www.britannica.com
Quay trở lại New York năm 1900, Tesla bắt đầu quá trình xây dựng tháp phát thanh thế giới không dây trên đảo Long Island với vốn đầu tư 150,000 USD từ nhà đầu tư tài chính Hoa Kỳ - J. Pierpont Morgan. Tesla cho biết ông đảm bảo tính an toàn cho nợ vay bằng việc chia cho Morgan 51% quyền sáng chế điện thoại và thuật điện báo. Ông mong đợi cung cấp hệ thống liên lạc toàn cầu và trang thiết bị được dùng để gửi hình ảnh, tin nhắn, thông tin dự báo thời tiết và báo cáo chứng khoán. Dự án bị hủy bỏ vì cuộc khủng hoảng tài chính và thị trường lao động cùng với việc rút khỏi dự án của Morgan. Đây là thất bại lớn nhất của Tesla.
Tesla quay trở lại làm việc với tua bin và các dự án khác. Do thiếu nguồn đầu tư tài chính, các ý tưởng của ông vẫn chỉ nằm trong những cuốn sổ tay. Tesla nhận được huân chương Edison Medal vào năm 1917 - giải thưởng danh dự cao nhất của Viện Kỹ sư Điện lực Hoa Kỳ.
Vân Anh
(Lược dịch)