Trong guồng quay của thời trang, con người luôn khám phá, sáng tạo ra những trang phục mới lạ, đẹp hơn và hiện đại hơn. Thế nhưng tất cả đều không thoát khỏi cái gốc cơ bản của những trang phục truyền thống mang “quốc hồn quốc túy” dân tộc. Khi nói đến trang phục truyền thống biểu tượng của phụ nữ Việt Nam là áo dài thì phải kể đến áo yếm - loại trang phục truyền thống được xem là biểu tượng của phụ nữ xưa trước khi có áo dài.

Áo yếm - Ảnh: internet

Áo yếm làm tăng nét duyên dáng và sắc xuân từ thiếu nữ khuê các đến người con gái thôn quê lam lũ và cũng là trang phục không thể thiếu của phụ nữ Việt Nam ngày xưa.

Tìm về cội nguồn, chiếc áo yếm đã có từ lâu trong đời sống của người Việt Nam, nhưng mãi đến đời nhà Lý mới được định hình gọi là yếm. Yếm là trang phục (nội y) có hình vuông vắt chéo ôm lấy ngực, góc trên khoét lỗ làm cổ, hai đầu có đính hai mẩu dây để cột ra sau gáy. Cổ khoét tròn gọi là yếm cổ xây, tuy đơn giản nhưng lại làm tôn lên vẻ đẹp của chiếc cổ ba ngấn của người thiếu nữ. Ngoài ra, cổ áo còn khoét hình chữ V gọi là yếm cổ xẻ, chữ V mà xẻ sâu gọi là yếm cổ nhạn. Hai góc vuông ở giữa được đính hai dây với màu sắc khác nhau buộc choàng ra sau lưng, dải thừa buông xuống váy. Với đủ màu sắc, yếm vừa kín vừa hở tạo nên một sức lôi cuốn quyến rũ. Sang thế kỷ 20, áo yếm được thiết kế với nhiều kiểu dáng phong phú cho mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi. Người lớn tuổi mặc yếm màu thẫm, con gái mặc yếm nhiều màu trang nhã kín đáo. Người thành thị thích mặc yếm trắng, yếm hồng, người nông thôn thích mặc yếm nâu, yếm đào, yếm đỏ… trong các dịp lễ hội. Thường yếm mặc trong áo cánh hoặc áo tứ thân buông vạt áo nên phần yếm trước phô thấp thoáng sau hai tà áo vừa kín đáo vừa gợi cảm, tôn lên dáng vẻ của phái đẹp.

Hình ảnh người phụ nữ giữa ngày hè nóng bức chỉ mặc yếm để hở cả phần lưng làm nổi bật chiếc lưng ong được xem là vẻ đẹp thuần túy đặc trưng của người phụ nữ Việt Nam:

“Đàn bà thắt đáy lưng ong
Đã khéo chiều chồng lại khéo nuôi con”

Câu ca dao được bắt nguồn từ quan niệm người phụ nữ đẹp phải có cái lưng được thắt đáy lưng ong, vẻ đẹp hình thể chứa đựng cả đức hạnh của người phụ nữ Việt Nam. Ngay từ xưa người phụ nữ đã biết tôn vẻ đẹp của mình bằng chiếc áo yếm. Áo yếm không chỉ đơn giản là trang phục mà nó còn có ý nghĩa về giá trị tinh thần cũng như nghệ thuật đi vào tâm hồn của người dân Việt trong tình yêu lứa đôi:

“Trời mưa, trời gió kìn kìn
Đắp đôi dải yếm hơn nghìn chăn bông”

Ngày nay, với sự xâm nhập của trang phục phương Tây với nhiều kiểu mới lạ, yếm không còn được dùng rộng rãi nữa. Thế nhưng, với sự độc đáo và đặc sắc, áo yếm được đánh giá cao về giá trị văn hóa, nghệ thuật. Ta có thể thấy hình ảnh các cô gái mặc yếm với áo tứ thân, nón quai thao trong các dịp lễ hội đơn giản nhưng quyến rũ lạ thường. Hơn nữa, áo yếm còn là nguồn cảm hứng cho các nhà thơ, nhà thiết kế không ngừng sáng tạo đem lại sức sống cho trang phục truyền thống bằng những cách tân trong trang phục yếm hiện đại. Điều đó cũng lý giải vì sao giới trẻ rất thích kiểu áo, váy phương Tây có dây buộc trên cổ giống yếm. Có thể nói áo yếm vẫn tồn tại trong đời sống thường ngày với sức cuốn hút lạ kỳ không gì thay thế được. Thỉnh thoảng ta bắt gặp đâu đó hình ảnh người con gái với chiếc áo yếm làm ngẩn ngơ bao người.

Thiên Hà