Trong 4 năm thực hiện nhiệm vụ trên Sao Hoả, tàu InSight của NASA đã hé lộ nhiều điều lý thú về lớp đất đá nơi đây. Nhưng cuối cùng, nó vẫn không thể chịu được nhân tố môi trường huỷ diệt ở hành tinh đỏ: bụi.

Hình mô phỏng InSight cùng các thiết bị của nó - Ảnh: NASA

Các cơn bão bụi trên Sao Hoả có tính chu kỳ và có khi ảnh hưởng đến một vùng rộng lớn, đưa bụi đất lên cao rồi phun chúng xuống tất cả những gì trên mặt đất - trong đó có pin mặt trời. Sau nhiều năm tích tụ, lớp bụi đóng dày đến mức các tấm pin không còn sản sinh đủ điện để vận hành chính nó. Vậy nên nhiệm vụ InSight chính thức kết thúc vào tháng 12/2022.

Nhưng câu chuyện của InSight chưa dừng lại tại đó; nó vẫn gián tiếp đóng góp cho khoa học. Mới đây, Tàu Quỹ đạo Trinh sát Sao Hoả (MRO) chụp được InSight đứng trầm mặc giữa vùng đất hoang vu, lớp bụi trên nó đã dày hơn trước rất nhiều.

Tấm ảnh trên được chụp bằng camera khoa học thực nghiệm độ phân giải cao (HiRISE) vào ngày 23/10. Nhóm nghiên cứu tại NASA mong muốn nói lời tạm biệt lần cuối với InSight, đồng thời quan sát xem môi trường quanh nó đã thay đổi như thế nào trong vòng 2 năm qua.

Ingrid Daubar từ Đại học Brown, thành viên nhóm khoa học NASA, cho biết: “Mặc dù InSight không còn truyền dữ liệu về, nó vẫn giúp chúng tôi biết thêm nhiều điều về Sao Hoả. Theo dõi lượng bụi tích tụ trên bề mặt cũng như biết được bao nhiêu phần bụi bị gió xoáy cuốn đi, chúng tôi sẽ hiểu thêm về gió, vòng tuần hoàn bụi, cùng nhiều chu trình khác giúp định hình hành tinh đỏ.”

Do khí quyển mỏng, Sao Hoả luôn có những cơn lốc xoáy cỡ nhỏ làm bề mặt biến đổi theo nhiều cách ngoại mục. Dữ liệu từ InSight cho thấy các cơn lốc thường xảy ra vào mùa hè và ít khi hình thành vào những tháng đông lạnh lẽo. Vết lốc để lại hiện rõ trên nền đất xung quanh InSight. Công việc của nhóm nghiên cứu là ghép những dấu vết nói trên với dữ liệu thu được từ tàu thám hiểm ở cùng thời điểm, từ đó suy ra tốc độ và hướng gió thổi.

Tàu InSight đáp Sao Hoả (giữa hình) được Tàu Quỹ đạo Trinh sát Sao Hoả (MRO) của NASA chụp lại vào ngày 23/10/2024 bằng camera khoa học thực nghiệm độ phân giải cao (HiRISE) - Ảnh: NASA

Qua thời gian, bụi còn lấp dần các miệng hố thiên thạch trên khắp bề mặt Sao Hoả. Theo dõi tốc độ hố “biến mất” sau lớp bụi giúp các nhà khoa học xác định được thời điểm một số miệng hố hình thành.

Daubar chia sẻ: “Gặp lại InSight, chúng tôi cứ buồn vui lẫn lộn. Nó đã thực hiện tốt nhiệm vụ và mang lại nhiều kết quả ý nghĩa. Hẳn nhiên sẽ tốt biết bao nếu nó có thể vận hành mãi, nhưng chúng tôi đã biết ngay từ đầu điều đó là không thể.”