Trang chủ»Kinh tế»Những vấn đề kinh tế

Những vấn đề kinh tế

Dự án đường sắt xuyên quốc gia liệu có thay đổi cục diện châu Phi?

Tanzania vừa khởi công dự án đường sắt kết nối với các nước Đông Phi và một số khu vực lân cận. Song, theo giới phân tích, các dự án vận tải như thế này luôn đối mặt với bài toán bền vững và hiệu quả hóc búa, nhất là trong tình hình tham nhũng đã thành não trạng.



Toa xe lửa lắp từ Hàn Quốc này sẽ vận hành trên hệ thống đường sắt mới xây tại Tanzania - Ảnh: Ericky Boniphace/AfP

Siêu dự án vận tải mới nhất tại Tanzania, Standard Gauge Railway (SGR) đi qua Tanzania, Burundi, Rwanda, Uganda, Zambia, và Cộng hoà Congo, được một số nhà phân tích dự đoán sẽ thay đổi cục diện châu Phi.

Đường sắt điện khí hoá này sẽ giảm thời gian đi từ Dar es Salaam đến Morogoro xuống khoảng còn 2 giờ đồng hồ. Người dân thường mất 4 tiếng đồng hồ đi xe hay 5 tiếng đi đường sắt cũ giữa hai điểm trên. Có thể nói, dự án đường sắt do hãng Yapi Merkezi (Thổ Nhĩ Kỳ) thi công sẽ là dự án hạ tầng lớn nhất tại Tanzania, với tổng chi phí lên tới 3,1 tỷ USD.

Nhà kinh tế học William Kallaghe nhận xét: “Đây sẽ là tuyến đường sắt dài nhất xuất phát từ vùng phía Đông, ở Dar es Salaam. Hệ thống đường sắt sẽ tiếp cận Hồ Victoria, qua đó kết nối thành phố lớn nhất - cũng là trung tâm kinh tế của Tanzania - với thành phố lớn thứ hai.” Kallaghe cho biết dự án ban đầu vấp phải nhiều hoài nghi: “Khi quyết định mới công bố, rất nhiều người cả trong lẫn ngoài bộ máy chính phủ bày tỏ thái độ nghi hoặc, chỉ trích dự án này quá tốn kém.”

Masanja Kadogosa, Tổng giám đốc Tập đoàn Đường sắt Tanzania, vừa qua có trả lời báo chí: “Nếu chúng tôi không chớp lấy cơ hội thì các tỷ phú ở những quốc gia khác cũng sẽ mở đường sắt này. Chúng tôi buộc phải thu lợi về phần mình đầu tiên.”

Siêu dự án đầy tiềm năng kinh tế

Giới chức trách Tanzania cho biết đường sắt mới sẽ tạo ra nhiều cơ hội việc làm, nâng cao hiệu quả các cảng chuyển hàng, và đẩy mạnh thương mại trong nước lẫn quốc tế. Phó Bộ trưởng Vận tải David Kihenzile tự tin: “Tại châu Phi, chúng tôi là quốc gia duy nhất có thể lắp đặt hệ thống đường sắt cực kỳ lớn với chi phí vô cùng thấp. Đây chính là chìa khoá giúp chúng tôi có được thế mạnh kinh tế.”

Song, thách thức lớn nhất là đảm bảo siêu dự án được hoàn thành và quản lý tốt, đủ khả năng hỗ trợ các hoạt động kinh tế tại Tanzania và các khu vực lân cận. Kỹ sư Jackson Sekasi nêu ý kiến: “Một trong những việc Tanzania cần làm là phát triển đội ngũ chuyên gia kỹ thuật đủ khả năng bảo trì đường sắt sắp thi công.” Người này cũng cho biết giới kỹ sư cần được tập huấn để có thể quản lý dự án bài bản hơn.

Nhà kinh tế Kallaghe cho rằng dự án đường sắt mới muốn thành công cần có tư nhân tham gia điều hành: “Thông qua Tập đoàn Đường sắt Tanzania, chính phủ đã tiết lộ công tác điều hành sẽ do một số bên tư nhân chịu trách nhiệm. Đây thật sự là bước đi mạnh dạn rất đáng ghi nhận.”

Đảm bảo các siêu dự án vận tải tại châu Phi hoạt động trơn tru

SGR không phải siêu dự án vận tải đầu tiên được triển khai tại châu Phi. Các siêu dự án trước đó tuy được nước ngoài xây dựng nhưng lại không thu lời, ít gây được ảnh hưởng cho vùng. Hệ thống đường sắt TAZARA lắp đặt từ năm 1968 đến 1976 nhằm kết nối Tanzania và Zambia, được Trung Quốc hỗ trợ về vốn và kỹ thuật, là ví dụ tiêu biểu.

Kallaghe cho rằng các nước châu Phi cần quản lý hệ thống đường sắt mới sao cho có lợi nhuận thay vì tập trung tung hô các siêu dự án: “Để các quốc gia Đông Phi kết nối chặt chẽ với nhau cần phải có những doanh nghiệp tư nhân đủ kinh nghiệm đứng ra vận hành các mạng lưới đường sắt này.”

Sekasi khuyến cáo các nước châu Phi phải thật thận trọng, không để những siêu dự án vận tải bị đắp chiếu hay xây xong chỉ để trưng: “Chúng ta cần có đủ nguồn lực cần thiết để duy trì được dự án, cơ sở hạ tầng.” Theo ông, vì hệ thống SGR được xây bằng vốn vay, dự án này không được phép thất bại.

Ông quan sát thấy các thách thức quản lý xoay quanh vấn đề kiểm soát hiệu suất và công tác truy vấn trách nhiệm ở những siêu dự án vận tải vẫn nhận rất ít sự quan tâm tại châu Phi. Thực tế, Sekasi cho biết, các siêu dự án lục địa đen có nguy cơ rất cao trở thành miếng mồi ngon của giới quan chức tham nhũng.

Ông nói: “Dễ nhận ra các dự án này hầu hết đều được một số chính khách nào đó phát động từ cửa sau, rồi chi tiết cũng không được công khai, minh bạch với công chúng. Não trạng tham nhũng chắc chắn cần phải được kiểm soát nếu ta thật sự muốn cải thiện năng suất các siêu dự án.”

Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)

SIU Review - số 142

Thông tin tuyển dụng

Thông tin cần biết

icon Giá vàng
icon Tỷ giá ngoại tệ
icon Chứng khoán