Giá xăng tăng cao ảnh hưởng đến mọi người dân Mỹ - tuy nhiên, nhóm thu nhập thấp lại chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Đó là vì họ phải dành dụm số tiền lớn hơn cho xăng xe, điện nước, thực phẩm,… so với những hộ khá giả hơn.
Ảnh: Robbie Goodall/Getty Images
Ngày 14/3/2022, giá xăng tại Mỹ tăng lên 4,32 USD/gallon từ mức 1 USD/gallon vào đầu năm, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ. Căng thẳng tại Ukraine cũng làm tình hình giá cả thêm trầm trọng.
Kent Smetters, nhà kinh tế học tại Đại học Pennsylvania, cho hay: “Những người nghèo - đặc biệt là những người ở vùng sâu vùng xa phải đi lại nhiều - là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề hơn cả.”
Dữ liệu từ Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ củng cố nhận định này. Vào năm 2019, tính trung bình mỗi người Mỹ chi 3,3% thu nhập hàng năm (gần 2.100 USD) cho xăng, dầu động cơ, cùng các loại nhiên liệu khác. Trong số trên, xăng chiếm tỷ lệ lớn nhất - hơn 90% - theo Smetters. Tuy nhiên, nếu chỉ xét những người có mức thu nhập trước thuế khoảng 30.000 - 40.000 USD/năm (tức nhóm thu nhập thấp), thì trung bình họ mất 4,1% (tương đương 1.700 USD) cho các khoản trên.
Thu nhập càng cao, phần trăm dùng để chi trả cho xăng xe càng giảm. Ví dụ, trung bình một người có thu nhập trên 200.000 USD/năm chỉ chi 2% ngân quỹ của mình cho việc đổ xăng - tức chỉ bằng một nửa so với nhóm 30.000 - 40.000 USD/năm. (Tuy nhiên, cần lưu ý rằng số tiền thực chi gần gấp hai lần - tức khoảng 3.300 USD/năm.) Theo Smetters, tuy dữ liệu năm 2020 cũng đã được công bố, nó lại không phản ánh chính xác mức tiêu thụ xăng trong năm do chịu ảnh hưởng sâu sắc từ đại dịch.
Đáng nói là xu hướng tương tự lại không ăn khớp với nhóm có thu nhập thấp nhất. Ví dụ như những người được ít hơn 15.000 USD/năm chi trung bình 3,7% ngân quỹ cho xăng xe trong năm 2019 - tương đương với nhóm được 70.000 - 100.000 USD/năm. Tuy nhiên, khác biệt này có thể được giải thích qua số lượng phương tiện mà họ sở hữu. Người thu nhập thấp nhìn chung sở hữu ít xe hơi hơn và vì vậy ít đổ xăng, khiến phần trăm chi tiêu xăng dầu giảm.
Smetters cho biết: “Nhóm thu nhập dưới 15.000 USD/năm thường sống ở khu nội thành, vì vậy không cần phải sở hữu xe hơi.” Được biết chỉ 61% các hộ gia đình nhóm này mua hoặc thuê xe; trong khi con số đó ở nhóm thu nhập 15.000 - 30.000 USD/năm là 82%; ở các nhóm khác, tỷ lệ đó cao hơn 90%.
Trung bình những hộ thu nhập cao cũng sở hữu nhiều xe hơi hơn. Trong khi nhóm thu nhập thấp nhất chỉ mua hoặc thuê một chiếc xe; trung bình những người có thu nhập từ 100.000 USD/năm trở lên sở hữu cho mình gần 3 chiếc.
Nhìn nhận vấn đề
Nhiều người cho rằng 2% là một cách biệt không hề đáng kể khi tính đến tỷ trọng thu nhập chi tiêu cho xăng xe giữa nhóm thu nhập cao và nhóm thu nhập thấp.
Tuy nhiên, ta có thể nhìn nhận vấn đề theo một cách khác. Smetters nói phần chênh lệch này cũng bằng với phần ngân quỹ mà nhóm thu nhập thấp dành cho lương thực, thực phẩm như thịt, cá, trứng,…: “Nói cách khác, nếu tỷ lệ chi tiêu cho xăng xe ở nhóm thu nhập thấp cũng bằng nhóm thu nhập cao, số tiền họ dành cho những lương thực, thực phẩm giàu đạm nêu trên sẽ tăng gấp đôi.”
Dữ liệu chi tiêu năm 2019 có thể không dự đoán chính xác mức chi tiêu ở các hộ gia đình trong tình hình hiện tại. Một số hộ gia đình có thể hạn chế lái xe để không phải tốn thêm tiền đổ xăng. Nhưng không phải ai cũng có lựa chọn đó, nhất là những người buộc phải lái xe đến chỗ làm. Trên thực tế, nhóm thu nhập thấp không nhiều người được làm việc từ xa bằng nhóm có thu nhập cao.
Tuy giá xăng niêm yết tháng 3/2022 tại Mỹ lên cao ngất ngưởng, đó chưa phải là ngưỡng cao nhất trong lịch sử. Theo phân tích của CNBC dựa trên số liệu từ các cơ quan liên bang, trong những năm 2008, 2011, 2012, mỗi gallon xăng có giá lần lượt là 5,31 USD, 4,98 USD, và 4,86 USD sau khi quy đổi theo mệnh giá hiện tại.
Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)