California trở thành bang đầu tiên tại Mỹ cấm các căn-tin trường công lập phục vụ thức ăn có chứa 6 loại phẩm màu nhân tạo có liên hệ xấu đến sức khoẻ và hành vi.
Luật mới tại California không cấm bất kỳ thực phẩm cụ thể nào mà chỉ yêu cầu phía sản xuất phải điều chỉnh công thức sao đó để không sử dụng phẩm màu nhân tạo trong các loại đồ ăn sẽ bày bán trong căn-tin trường công lập - Ảnh: Getty Images
Gavin Newsom, vị thống đốc theo Đảng Dân chủ, vừa ký duyệt Đạo luật 2316, hay Đạo luật An toàn Thực phẩm Trường học California hôm 28/9 vừa qua. Đạo luật này cấm các trường công trên toàn bang phục vụ thức ăn, đồ uống, hay đồ ăn vặt có chứa một trong số các loại phẩm màu nhân tạo Đỏ 40, Vàng 5 và 6, Xanh dương 1 và 2, và Xanh lá 3.
Dự luật được đảng viên Dân chủ Jesse Gabriel đệ trình trước hội đồng bang vào tháng 3/2024, 3 năm sau khi có báo cáo màu thực phẩm nhân tạo có liên hệ tới tăng động và một số vấn đề thần kinh ở vài trẻ. Nhiều nghiên cứu khác cũng chỉ ra một số phẩm màu có thể gây ung thư.
Tuy Cục Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) vẫn chưa công bố mối quan hệ nhân quả giữa phẩm màu nhân tạo và vấn đề hành vi ở các trẻ chưa từng được chẩn đoán tăng động/giảm chú ý, báo cáo tổng quan của Ban Đánh giá Mối nguy Sức khoẻ Môi trường trực thuộc Cơ quan Bảo vệ Môi trường California đã phát hiện mối liên hệ trên ở những trẻ không được chẩn đoán tăng động/giảm chú ý (ADHD).
Tác giả báo cáo viết: “Nhìn chung, các nghiên cứu trên người cho thấy phẩm màu nhân tạo có liên hệ đến hành vi tiêu cực như mất tập trung, tăng động, và cảm giác bồn chồn… ở những trẻ mẫn cảm. Các bằng chứng chỉ ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ phẩm màu với hành vi tiêu cực ở cả trẻ bị mắc các rối loạn hành vi lẫn trẻ không có chẩn đoán rối loạn hành vi.”
Hôm 30/9, Gabriel bày tỏ niềm vui khi Newsom ký duyệt dự luật: “Chúng tôi cảm thấy thật tự hào khi có thể thay đổi cách người dân toàn quốc bàn về vấn đề an toàn thực phẩm. Rõ ràng đây là những hoá chất có thể phương hại trẻ, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng học tập của các em.”
Theo Gabriel thì luật mới không cấm hoàn toàn bất kỳ loại thực phẩm nào mà chỉ yêu cầu các nhà sản xuất loại bỏ phẩm màu khỏi công thức chế biến, thay chúng bằng phẩm màu tự nhiên như cà rốt hay củ dền - giải pháp đã được nhiều công ty thực hiện tại thị trường Liên minh châu Âu (EU) và một số quốc gia khác có luật cấm sử dụng phẩm màu nhân tạo trong thực phẩm và đồ uống.
Luật sẽ bắt đầu có hiệu lực từ 31/12/2027. Gabriel nói quãng thời gian áp dụng xa sẽ đảm bảo các nhà sản xuất có nhiều thời gian điều chỉnh công thức. Đạo luật ra đời trong bối cảnh chẩn đoán ADHD tại Mỹ trong những năm gần đây có xu hướng tăng cao, theo Trung tâm Kiểm soát, Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC).
Cuộc tranh cãi kéo dài hàng thập kỷ
Các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng từ lâu đã cho rằng quyết định chấp thuận phẩm màu nhân tạo của FDA dựa trên các kết quả nghiên cứu lỗi thời. Họ cũng chỉ ra mức chịu hấp thụ hoá chất của trẻ em là thấp hơn nhiều so với người lớn, khiến chúng nhạy cảm hơn đối với các tác động tiêu cực của phẩm màu nhân tạo.
Brian Ronholm, trưởng ban chính sách thực phẩm tại Consumer Reports, nhận xét như sau về quy định của California: “Điều luật này cần thiết bởi FDA không thể, hay không muốn động chạm đến vấn đề này nhiều thập kỷ nay rồi. Hiện giờ ta đã có nhiều dữ liệu, thông tin về tác hại sức khoẻ của phẩm màu nhân tạo hơn bất cứ lúc nào trước đây.”
FDA chưa nêu ý kiến về Đạo luật California. Cuối tháng 9 vừa qua, cơ quan này tổ chức họp công khai về vấn đề hoá chất, bao gồm phẩm màu, trong khuôn khổ an toàn thực phẩm. Hiện FDA đang thu thập ý kiến người dân về quy trình rà soát việc đánh giá các loại hoá chất trong thực phẩm.
Hội đồng Phụ gia Thực phẩm Quốc tế vừa qua công bố thông cáo cho rằng những quy định cụ thể tại từng bang như đạo luật ở California nhiều khả năng sẽ làm suy yếu vị thế của FDA: “Quy định này không chỉ đi chệch hướng, mà còn làm mọi chuyện rắc rối, tốn kém hơn, vừa phương hại đến người dân vốn cần nhiều loại dưỡng chất khác nhau, vừa đối đầu trực diện với quy định toàn quốc, gây hoang mang cho người tiêu dùng. Động thái này khiến người ta ngày càng mất lòng tin vào các thiết chế liên bang một cách không đáng.”
Đạo luật thức ăn căn-tin ra đời khoảng một năm sau khi Luật An toàn Thực phẩm California được thông qua. Đây cũng là chính sách vô tiền khoáng hậu khác do Jessie Gabriel đề xuất. Đạo luật đó cấm bày bán các sản phẩm có chứa một trong 4 loại phụ gia được cho là có hại cho sức khoẻ, gồm cả dầu thực vật brom hoá, vốn là chất ổn định sử dụng trong nhiều thức uống vị chanh cam.
Anh và một số quốc gia từ lâu đã cấm dầu thực vật brom hoá do lo ngại về khả năng gây hại của loại phụ gia này. Trong hè 2024, FDA thu hồi quyết định cho phép sử dụng dầu thực vật brom hoá trong thực phẩm, đồ uống khắp nước Mỹ, đồng thời công khai thừa nhận chất phụ gia này không an toàn cho người tiêu dùng.
Gabriel bày tỏ hy vọng đạo luật mới được phê duyệt tại California sẽ dẫn đến những thay đổi rõ ràng hơn ở cấp độ liên bang: “Chúng tôi nghĩ mình đã gây đủ sức ép khiến chính phủ liên bang phải đứng dậy làm điều cần làm: đưa Mỹ theo đúng quy chuẩn của nhiều quốc gia khác trên thế giới.”
Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)