Theo “giả thuyết vòng đời” trong kinh tế, người tự chủ tài chính khi về hưu là người vừa ổn định về lương hưu, vừa giữ tổng chi tiêu quanh mức cố định.
Ảnh: Charles Krupa / apnews
Những ai gặp khó khăn về chi tiêu trong độ tuổi hưu trí?
Khoảng 25% người về hưu là những người chi tiêu ít hơn lúc về hưu. Một số nghiên cứu cho thấy tình trạng này có thể ngày một xấu đi, đặc biệt với những cá nhân lấy tiền tiết kiệm làm nguồn thu nhập hưu trí của mình. Trong khi đó, những người có nhiều nguồn thu nhập thụ động khác như quỹ hưu trí, bảo hiểm niên kim, bảo hiểm xã hội… lại thoải mái trong chi tiêu hơn.
Vì sao khó có thể chuyển đổi tư duy chi tiêu khi về hưu?
Một số người cho rằng tới tuổi hưu không cần phải tiêu xài quá nhiều. Các phí tổn liên quan đến công việc không còn nữa, người về hưu có thể dành nhiều thời gian cho những việc hồi trẻ phải tốn rất nhiều tiền: tự nấu ăn thay vì đi ăn ngoài hay tự cắt cỏ thay vì thuê người cắt hộ chẳng hạn. Họ cũng có thêm thời gian so sánh giá các mặt hàng, dịch vụ để chi tiêu có cân nhắc hơn. Người về hưu cũng nhiều khả năng thanh toán xong khoản thế chấp, nên không còn phải mất nhiều tiền.
Một số khác lý giải theo cơ chế tâm lý. Trước khi nghỉ hưu, người ta bị thiên kiến hiện tại nhiều hơn (tức có xu hướng tập trung đáp ứng các nhu cầu hiện tại thay vì lập kế hoạch chi tiêu dài hạn cho tương lai) do không thể biết thu nhập sau này ra sao và khoản thu ấy có vẻ nằm ngoài tầm với. Tình cảnh như vậy cho phép họ nghĩ: “Tháng tới mình sẽ tăng ca để bù cho chuyến du lịch tháng này.” Hay: “Sếp sẽ sớm chuyển khoản số tiền thưởng đó thôi.”
Tuy nhiên, một khi đã về hưu, ai cũng phải dựa vào nguồn thu nhập bất biến và tất cả mọi chi tiêu đều từ tài khoản của chính họ mà ra. Thay đổi này khiến họ lảng tránh tiêu phí - tức nỗi lo lắng mức chi vượt quá mức thu của họ sẽ lấn át mong muốn mua một sản phẩm, dịch vụ nào đó.
Người nghỉ hưu biết rõ vung tay quá trán hôm nay cũng có nghĩa mai sau phải bấm bụng nhẫn nhịn. Và nếu mai sau đó là cảnh bạn lúc 85 tuổi không thể làm thêm nghề gì để kiếm ra tiền thì nỗi lo đó sẽ đè nặng đến nhường nào.
Quản lý chi tiêu lúc về hưu
Mỗi người nghỉ hưu có tình cảnh khác nhau và sẽ có nhận định khác nhau về những kiến giải vừa nêu. Vì vậy mà xem xét chi tiêu của bản thân là điều nên làm.
Đầu tiên, bạn cần tính toán rõ ràng số tiền mình có thể tiêu trong một tháng là bao nhiêu. Hãy dùng các ứng dụng theo dõi chi tiêu trực tuyến có phân loại những khoản chi khác nhau - đây là thói quen nên thực hiện từ trước khi nghỉ hưu.
Cứ mỗi quý, nhớ kiểm tra lại tổng số tiền đã hao hụt và đánh dấu những hạng mục có sự biến động trong xu hướng chi tiêu. Sau đó tự mình trả lời các câu hỏi: Những biến động này có phù hợp với mục tiêu tài chính đã đặt ra không? Có phải mình ngày càng dành ít tiền đi ăn ngoài mặc dù rất thích thử các quán mới với bạn bè?
Giải bài toán lương hưu
Nếu bạn là người giảm chi tiêu khi về hưu, thì các nghiên cứu cho thấy những người đảm bảo được nguồn thu nhập hưu trí có xu hướng chủ động tiêu dùng hơn. Nếu còn chần chừ không muốn tiếp cận các nguồn thu nhập đảm bảo, hãy cứ nghĩ lương hưu cũng là một dạng lương tháng do một ai đó bạn không biết mặt trả cho.
Tuy do dự trong chi tiêu khi về hưu không phải là vấn đề ai cũng gặp, những người như vậy lại có thể bỏ qua nhiều trải nghiệm thú vị. Hãy nhớ rằng phần tiền bạn tiêu khi về hưu là những gì bạn đã cực khổ dành dụm, gìn giữ trong suốt nhiều năm. Vậy thì còn gì phù hợp hơn là chia tay nó khi bạn đã có dư dả thời gian và biết rõ thế nào là tận hưởng cuộc sống này lúc về hưu?
Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)