Từ các bộ denim ống loe tái chế cho đến các thiết kế Phi châu vị lai, vấn đề thời trang bền vững có lẽ là điểm đáng chú ý nhất trên sàn catwalk tuần lễ thời trang mới kết thúc tại thủ đô Nairobi, Kenya.

Một mẫu trong bộ sưu tập Afropia của Maisha by Nisria - Ảnh: Kevin Mburu và Asande Maoga

Tổ chức lần đầu năm 2013, đây là sự kiện thường niên nhằm thúc đẩy ngành thời trang châu Phi đang dần vươn mình. Mối quan tâm lớn nhất trong những năm gần đây là thời trang bền vững, khi hàng loạt báo cáo cho thấy rác thải môi trường tác động nghiêm trọng đến môi trường ở lục địa đen như thế nào.

Những nhãn hiệu quan tâm môi trường, nhạy bén về văn hoá như Maisha by Nisria từ Kenya cũng góp mặt trong năm nay. Hãng chuyên may tay các thiết kế của mình với vải tái chế mua từ chợ trời, các nhà bán sỉ, nhà máy tái chế, hay thậm chí là bãi tập kết rác. Một trong những thiết kế nêu trên thuộc bộ sưu tạp Afropia đã xuất hiện trên sàn catwalk vào ngày 01/02 vừa qua: gồm áo khoác cổ cao, hở bụng, váy rộng ngang eo, tất cả đều tái chế từ rèm cửa.

Một trong những bộ quần áo do Maisha by Nisria thiết kế tái chế rèm cửa đã qua sử dụng - Ảnh: Kevin Mburu và Asande Maoga

Tausi Conde, thiết kế trưởng của hãng, cho biết: “Bạn có thể tận dụng bất cứ thứ gì để tạo ra một sản phẩm mới lạ, độc đáo.” Conde nói anh biết đến thời trang bền vững từ hồi đại học. Do nguồn cung vải hạn chế, anh phải dùng lại đồ cũ của mẹ để tạo nên các thiết kế phục vụ môn học. Hiện giờ, thời trang bền vững là điểm cốt yếu trong thương hiệu Maisha by Nisria. Anh cùng nhóm mình tuân thủ nghiêm quy tắc nói không với lãng phí: tất cả vải vóc dư thừa đều sẽ được may thành túi và phụ kiện.

Theo các nhà tạo mẫu tham gia sự kiện, thời trang bền vững không chỉ là quan tâm đến môi trường mà còn phải tìm nguồn cung và sử dụng lao động hợp đạo đức, đồng thời truyền tải di sản văn hoá Phi châu qua các thiết kế tung ra.

Niyigena thiết kế quần áo khổ rộng với hoạ tiết ấn tay lấy cảm hứng từ hoa văn dệt may truyền thống - Ảnh: Serrah Galos

Jean Maurice Niyigena, nhà tạo mẫu người Rwanda từ hãng thời trang đường phố Bone Koboyi, sử dụng nguyên liệu tái chế hay tái sử dụng và hợp tác với nghệ nhân địa phương tìm nguồn cung cũng như hoàn thiện thiết kế. Bộ sưu tập Exodus của anh nổi bật với quần ống loe, túi áo quá khổ, và hoạ tiết ấn tay lấy cảm hứng từ hoa văn dệt may truyền thống. Các thiết kế thể hiện sự cân bằng, vừa vượt khỏi khuôn khổ cứng nhắc mà lại vừa tôn vinh văn hoá và tài nghệ người châu Phi.

Jean Maurice Niyigena hợp tác với nghệ nhân địa phương tìm chất liệu và thực hiện đường may độc đáo cho bộ sưu tập Exodus - Ảnh: Serrah Galos

Niyigena chia sẻ: “Đây chính là sáng tạo mà không chần chừ, song vẫn gợi nhớ về nguồn cội. Thị trường thời trang bền vững ngày một mở rộng; khách hàng trẻ tuổi ngày càng chú ý đến các vấn đề môi trường và xã hội hơn, nên cũng tìm đến các sản phẩm vừa hợp hệ giá trị, tôn vinh văn hoá bản thân vừa có sức hút toàn cầu.”

Sikoti Mbaitjongue, nhà tạo mẫu gốc Cameroon, trình làng bộ sưu tập màu pastel vải cotton tại tuần lễ thời trang. Cô cho biết thách thức mà Sokolata - thương hiệu của cô, có trụ sở tại Dakar, Senegal - phải đối mặt từ năm 2022 là tìm và xử lý nguyên liệu bông vải thô.

Một thiết kế khác của Mbaitjongue - Ảnh: Digit Com

Tuy Tây Phi là nơi sản xuất lượng lớn bông vải, các quốc gia vùng này phải xuất khẩu chúng sang nước khác xử lý rồi nhập lại vải cotton may được. Do nhu cầu ngành may mặc sở tại quá cao, giới thiết kế trong vùng phải chạy đôn chạy đáo tìm nguồn cung vải chất lượng. Mbaitjongue chọn nhập vải từ Benin, nhưng vì vậy mà giá thành phẩm cũng đội lên, vượt ngoài tầm với của nhiều người tiêu dùng châu Phi. Được biết các thiết kế từ những bộ sưu tập cố định của cô rơi vào tầm 40-90 bảng Anh; tệp khách hàng chính của hãng là người châu Phi hải ngoại nói chung và các cộng đồng Senegal xa xứ nói riêng.

Nhà tạo mẫu người Cameroon Sikoti Mbaitjongue nhập vải cotton từ Benin. Điều này ảnh hưởng lớn đền tầm giá sản phẩm của cô - Ảnh: Digit Com

Sikoti bày tỏ: “Để thời trang bền vững dễ đến tay người dùng hơn, ngành thời trang cần phải thực hiện được những mục tiêu đề ra.” Conde tiếp lời: “Hiện tại ngành thời trang bền vững chưa thật sự vững bền, không thể nào cạnh tranh nổi với xu hướng thời trang nhanh. Nhưng nếu ngày càng có nhiều nhà thiết kế quan tâm đến môi trường hơn, tôi thấy đó là một tương lai không xa.”

Thành viên tuần lễ thời trang kêu gọi các nước châu Phi cần có nhiều chính sách hỗ trợ giới thiết kế và ngành may mặc hơn. Tuy các chất liệu dệt may thân thiện môi trường như đay, gòn, hay kenaf ngày càng được chú ý hơn, sản xuất quần áo từ chúng cũng gặp nhiều trở ngại, như cạnh tranh với dòng đồ cũ đổ từ các nước khác sang. Giới phân tích cho hay chính lượng quần áo đã qua sử dụng này bóp nghẹt thị trường nội địa và gây ra các hậu quả môi trường không thể đảo ngược.

Nghiên cứu rác thải ngành may mặc tại Ghana cho thấy 60% lượng quần áo cũ nhập khẩu nước này hoàn toàn không dùng được và bị vứt ra bãi rác, cống rãnh, hoặc ở giữa đường. Vì lẽ đó mà các nhà tổ chức tuần lễ thời trang tại Nairobi cũng kêu gọi thắt chặt quy định nhập quần áo.

Brian Kihindas, giám đốc sáng tạo của sự kiện, đã mời nhiều thương nhân, người tiêu dùng, nhà tạo mẫu, và giới làm chính sách thảo luận vấn đề trên trong suốt tuần lễ thời trang nhằm tìm ra các khuyến nghị hữu ích. Ông nhận định: “Chất lượng quần áo đã qua sử dụng giảm đi đáng kể, tạo ra vấn đề rác thải may mặc.”

Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)