Gene Tener, kỹ sư về hưu tại Crystal River, Florida, Mỹ, không cần phải chi 12.000 USD/năm cho các bảo hiểm ngập lụt mặc dù sống trong vùng nhiều bão.
Tại Rockport, Texas, một căn nhà do Deltec xây dựng (trái) đứng vững trong khi căn nhà khác tan hoang sau Bão Harvey năm 2017 - Ảnh do Deltec cung cấp
Đứng vững trên những trụ chống cố định thẳng xuống tầng đá nền, căn nhà gần 300 m2 của Tener có thể chống chọi các cơn sóng cồn và bão lên tới cấp 5. Mới 5 năm kể từ khi ông chuyển đến sống tại đây cùng vợ là Tammy nhưng căn nhà xây sẵn này đã trải qua hàng loạt cơn bão lớn nhỏ khác nhau, trong đó có Idalia, Debby, và gần đây nhất là Helene. Qua Zoom, ông kể lại: “Có một cơn bão tôi quên mất tên đi thẳng qua căn nhà này… Và chúng tôi vẫn ổn.”
Toà nhà (màu vàng) xây dựng bởi Deltec - công ty đảm bảo công trình “chống chọi 99,9% các hiện tượng thời tiết cực đoan” - đứng giữa đống đổ nát tại Bãi biển Mexico, Florida, sau Bão Michael năm 2018 - Ảnh: Victor Ramos
Theo kỹ sư 66 tuổi, xóm giềng xung quanh giờ phải “tự bảo hiểm” cho căn nhà của chính họ. Riêng căn nhà 3 tầng của ông cũng từng bị bên bảo hiểm lắc đầu từ chối. Trong khi hai tầng phía trên là không gian sinh sống, phần garage ở tầng trệt được trang bị cổng xả lũ (có nhiệm vụ cân bằng áp lực nước) cùng một bức tường có thể bị lũ mạnh kéo đổ mà không hề gây ảnh hưởng tiêu cực nào đến toàn bộ kết cấu công trình.
Đứng tại nhà riêng ở Crystal River, Florida, Gene Tener chắc nịch: “Tôi không sợ gió mạnh.” - Ảnh do Deltec cung cấp
Các cửa sổ chịu lực mạnh và kiến trúc trụ tròn có tác dụng bảo vệ cả căn nhà khỏi các đợt gió giật. Được biết công trình này là một trong số 5.500 thành phẩm của Deltec, công ty Mỹ khẳng định có thể thiết kế các căn nhà “chống bão” chịu được sức gió lên đến 305,8 km/h. (Một cơn bão được xếp vào cấp 5 - cấp độ cao nhất - khi sức gió vượt 252 km/h.)
Công ty còn đảm bảo các công trình rải rác khắp nước Mỹ do họ xây dựng có thể “chống chọi 99,9% các hiện tượng thời tiết cực đoan” và thực tế đã trụ vững qua nhiều cơn bão khét tiếng như Michael, Katrina, và gần đây nhất là Milton.
Thiết kế vững chắc hơn
Theo lời giám đốc Steve Linton, điểm mấu chốt trong các thiết kế của Deltec là kiến trúc trụ tròn có khả năng đưa gió đi xung quanh căn nhà, giảm lực tác động đến 30%. Bên trong, vì kèo mái và giàn giáo sàn toả ra từ trung tâm như nan hoa xe đạp, giúp phân tán lực đều khắp cấu trúc bất kể gió từ hướng nào thổi tới. Linton nói: “Nhà Deltec được thiết kể thuận theo thiên nhiên, thay vì chống chọi nó.”
Bão không chỉ làm sập nhà mà còn có thể làm tốc mái, thổi bay cửa sổ và cửa ra vào, khiến phần bên trong căn nhà hứng chịu sức gió tàn phá nặng nề. Linton, vốn theo ngành kỹ sư kiến trúc, cho biết: “Làm thế nào để giữ mái khỏi bị tốc? Làm sao để vỏ ngoài căn nhà không phải chịu bất cứ hư hại nào? Đó là hai câu hỏi lớn nhất.”
Căn nhà do Deltec xây dựng tại vùng Vịnh Tampa, St. Petersburg, Florida, có dạng tròn để tản hướng gió, giảm áp lực lên cả cấu trúc - Ảnh do Deltec cung cấp
Câu trả lời không chỉ nằm ở thiết kế trụ tròn mà còn ở lớp ván ép bảo vệ cả cấu trúc khỏi các mảnh vụn tốc độ cao và ở độ dốc mái nhà có khả năng tản gió và giảm sức gió bật. Deltec cho biết độ cố kết giữa mái, tường, và sàn trong những căn nhà do họ xây nên vượt xa hầu hết các quy chuẩn an toàn hiện hành. Cũng theo hãng, khung nhà Deltec được làm từ gỗ xẻ và chắc gấp 2 lần so với các căn nhà “thông thường”.
Tuy ưu tiên hàng đầu là khả năng chống bão, Tener cho biết ông cũng rất ưng cảnh quang ngôi nhà mình ở - Ảnh: Jeff Hall
Được lợi về mặt kết cấu thì lại “có hại” cho túi tiền. Tổng chi phí một căn nhà Deltec cụ thể tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố như địa hình hay giá tiền nội ngoại thất phụ thêm, như Tener phải bỏ ra 750.000 USD để sở hữu căn nhà hiện tại (trong khi giá nhà ở trung bình tại Crystal River chỉ vào khoảng 293.000 USD, theo trang Zillow). Toàn bộ khung nhà chỉ chiếm 1/3 tổng phí, trong khi các nội thất phụ thêm như thang máy hay cầu tàu chiếm hết phần phí tổn còn lại. Giá dự kiến các căn nhà đăng tải trên trang web của Deltec dao động trong khoảng 600.000 - 2,2 triệu USD.
Căn nhà của Gene Tener đã sống sót sau nhiều cơn bão liên tiếp nhau. Mặc dù phải dọn rửa garage tầng trệt do bị ngập úng sau Bão Helene hồi tháng 9, Tener nói căn nhà của ông “không bị hỏng hóc bất kỳ chỗ nào” - Ảnh: Jeff Hall
Nhà ở do Deltec xây sẵn có đủ loại kích cỡ, cho phép chủ nhà bài trí, tổ chức phòng ốc theo nhiều tuỳ chọn khác nhau, cũng như đủ khả năng mở rộng thêm ban công hay hiên. Mất khoảng 8 tháng đến 1 năm mới thiết kế và dựng xong khung nhà tại nhà máy Deltec ở Asheville, North Carolina. Toàn bộ kiến trúc sau đó được vận chuyển đến địa điểm do gia chủ chỉ định để lắp ráp và gắn kết nội ngoại thất bổ sung. Giai đoạn này mất khoảng 1,5 năm trong trường hợp nhà của Tener, do xây trên nền đất phức tạp.
Linton thẳng thắn: “Mới đầu giá xây dựng cao ngất ngưởng, điều đó không có gì bàn cãi cả.” Song, ông tin rằng nhờ tiết kiệm các khoản bảo trì và sử dụng hiệu quả năng lượng mà “về lâu dài”, nhà ở Deltec lại trở nên rẻ hơn các căn nhà khác - bất kể có tính đến tình huống thiên tai khốc liệt như bão hay không.
Đầu năm 2024, hãng cho ra mắt 360 Signature Collection, loại hình nhà ở với diện tích dao động từ 50 đến 190 m2 và giá cả “mềm” hơn. Tuy chỉ chịu được sức gió 210 km/h (với tuỳ chọn nâng cấp để chịu sức gió lên đến 305,8 km/h), nhà lại có thể hoàn thành thi công trong vỏn vẹn 4 tháng.
Căn nhà ở Michigan này được Deltec quảng bá có thể chịu sức gió lên tới 210 km/h, mặc dù không nằm trong vùng có nhiều khả năng gặp bão - Ảnh do Deltec cung cấp
Nhu cầu tăng cao
Theo hãng phân tích bất động sản CoreLogic, hơn 32 triệu nhà ở dọc vùng Vịnh Mexico và Bờ Đông nước Mỹ, với tổng phí tái thiết lên đến 10.800 tỷ USD, đứng trước nguy cơ bị gió bão phá hoại “từ vừa cho đến rất cao”.
Chi phí bảo hiểm cũng theo đó mà leo thang. Trang web so sánh Insurify cho thấy 4 trong 5 bang đứng đầu về bảo hiểm nhà ở đều nằm trong vùng dễ bị bão: Florida, Louisiana, Texas, và Mississippi. Một số công ty bảo hiểm giảm quy mô hay ngừng hoạt động hoàn toàn ở những khu vực nhiều rủi ro, làm mất dần tính cạnh tranh và đẩy giá cả lên cao hơn. Ngày một nhiều chủ nhà như Tener phải tìm đến các nguồn bảo hiểm bão lũ khác dù có muốn hay không.
Deltec khẳng định số nhà hãng bán ra ngày càng tăng và Linton tin lý do không chỉ là tìm nhà chống bão. Mặc dù vậy, gần một nửa khách hàng của công ty đến từ các vùng thường xuyên gặp bão, đặc biệt là các bang phía Nam. Xu hướng này có lẽ phất lên phần nào nhờ vào biến đổi khí hậu. Giới chuyên gia cảnh báo hiện tượng ấm lên toàn cầu do tác nhân con người đẩy cao khả năng xảy ra bão mạnh với lượng mưa lớn, sóng cồn nhận chìm bờ biển, cùng các đợt gió giật ngày càng khủng khiếp.
Mặc dù Linton không cho rằng nhu cầu nhà Deltec tăng do người ta ngày càng bất an về tình hình biến đổi khí hậu, nhiều người lại thấy hai yếu tố này có liên hệ với nhau. Linton giải thích: “Từ những câu chuyện mà các chủ nhà hay kể cho đến những gì chúng tôi tận mắt chứng kiến, khó có thể nói hai chuyện hoàn toàn không dính líu gì đến nhau.”
Những bài học rút ra
Thành lập vào những năm 1960, thời kỳ bùng nổ nhà xây sẵn tại Mỹ, Deltec chọn kiểu kiến trúc trụ tròn vì lý do đơn giản - quang cảnh. Đặc tính chịu sức gió chỉ là ý tưởng đến sau. Song, đến giữa những năm 1990, công ty dồn hết tâm huyết vào các thiết kế chống chọi thời tiết.
Song, các công trình Deltec không phải lúc nào cũng hoàn thành tốt mục tiêu đặt ra. Mặc dù từng tuyên bố “nhà Deltec chưa bao giờ khuất phục trước gió mạnh”, công ty đã phải chỉnh lại tỷ lệ nhà trụ vững trong 30 năm qua là 99,9%. Linton cũng thừa nhận nhà Deltec có thể bị tốc ngói hoặc tôn lợp mái, hay hiếm hơn, bung cửa sổ. Song, theo ông, những điều đó không ảnh hưởng đến con số nói trên: “Tỷ lệ nhà trụ vững dựa trên cấu trúc có bị hư hại hay không.”
Linton cũng tiết lộ có hai căn nhà Deltec cũ chịu thiệt hại nặng nề, một trong số đó là bất động sản ở Bahamas. Gia chủ sau đó có tìm đến tờ báo Washington Post để phàn nàn “không thể cứu vãn” được căn nhà sau Bão Dorian hồi 2019. Căn còn lại thuộc khu phức hợp ở Florida xây từ những năm 1980 và mới được báo hỏng trong năm 2024. Không bận tâm đến những điều trên, Linton tự tin chỉ có 1 trong khoảng 3.000 căn nhà Deltec xây dựng từ giữa những năm 1990 là có khả năng bị hư hại về cấu trúc trong Bão Irma 2017.
Ông tự hào: “Hãy nhìn con số 99,9% xem, hãy nghĩ đến thời hiện đại, khi chúng tôi bắt đầu thiết kế nhà chống bão. Trước đó, không ai chú tâm vấn đề này cho đến khi hai cơn bão Hugo và Andrew xuất hiện lần lượt vào năm 1989 và 1992. Đó cũng chính là lúc chúng tôi nhận ra: “Ồ, vậy Deltec có thể làm được gì hơn các căn nhà bên cạnh trong khu phố?” Thật ra ngay cả trước đó, thành phẩm của chúng tôi cũng rất được ưa chuộng rồi.”
Deltec cho biết sau mỗi cơn bão lớn, hãng đều liên lạc hỏi thăm các chủ sở hữu nhà, qua đó biết được đâu là những điểm yếu cần cải thiện. Mục tiêu dài hạn của công ty là xây được căn nhà có khả năng trụ vững trước sức gió 360 km/h - chỉ thấp hơn chút ít so với tốc độ gió lớn nhất từng được ghi nhận tại Bắc Bán cầu.
Căn nhà do Deltec xây dựng tại vùng Vịnh Tampa, St. Petersburg, Florida, có dạng tròn để tản hướng gió, giảm áp lực lên cả cấu trúc - Ảnh do Deltec cung cấp
Linton đắn đo khi các thử nghiệm với đường hầm thông gió chỉ có thể dùng mô hình thu nhỏ chứ không thể sử dụng bản mô phỏng 1:1 được. Ông chia sẻ: “Câu hỏi đặt ra hiện nay là nhà ở Deltec trong tương lai sẽ ra sao? Chúng tôi muốn những gì mình xây dựng hôm nay vẫn trụ vững qua hàng trăm năm kế tiếp.”
Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)