Đại lượng tỉ lệ thuận

Nếu đại lượng y liên hệ với đại lượng x theo công thức: y = kx (k là hằng số khác 0) thì ta nói y tỉ lệ thuận với x theo hệ số tỉ lệ k.

Bài toán đổ xăng.

Giá xăng hiện tại là 13 000 đồng một lít. Hôm nay mẹ em chạy xe máy ghé vô đổ xăng, số tiền phải trả hoàn toàn phụ thuộc vào việc mẹ em đổ bao nhiêu lít xăng.

Ta gọi số tiền là y (đồng)

Số lít xăng là x (lit)

Ta có: y = 13000x

Nhìn vào công thức trên ta thấy:

• Nếu mẹ đổ 1 lít xăng sẽ tốn 13000 đồng

• Nếu mẹ đổ 2 lít xăng sẽ tốn 26000 đồng

• Nếu mẹ đổ 3 lít xăng sẽ tốn 39000 đồng.

Ta lập được bảng sau:

Như vậy: nếu số lít tăng gấp đôi thì số tiền cũng tăng gấp đôi. Nếu số lít tăng gấp ba thì số tiền cũng thay đổi gấp ba. Nghĩa là khi một đại lượng thay đổi thì đại lượng kia cũng thay đổi theo cùng tỉ lệ. Ta nói số tiền và số lít xăng là hai đại lượng tỉ lệ thuận.

Bài toán đi du lịch

Cho biết quãng đường tỉ lệ thuận với thời gian. Kì nghỉ hè năm nay gia đình bạn Anh ở Sài Gòn đi du lịch Đà Lạt. Cho biết quãng đường Sài Gòn – Đà Lạt là 300km và mất 6 giờ để đến Đà Lạt. Tìm hệ số tỉ lệ.

Hướng dẫn:

Gọi quãng đường là S (km)

Thời gian là t (giờ)

Vì quãng đường tỉ lệ thuận với thời gian nên: S=kt

Thay S=300 và t=6 ta được: 300=k.6 suy ra k=300:6=50

Vậy hệ số tỉ lệ của quãng đường S với thời gian t là: 50.

Nguyễn Trung Úy
Giáo viên Toán học - Trường Quốc tế Á Châu