Bài thơ “Tự tình” khẳng định tài năng độc đáo của bà chúa thơ Nôm trong nghệ thuật sử dụng từ ngữ:

- Từ láy “văng vẳng”+ tiếng trống canh: Bút pháp lấy động tả tĩnh quen thuộc của thi ca cổ.

- “Trống canh dồn”: Thể hiện bước đi vội vã của thời gian và sự rối bời của tâm trạng con người.

- Từ “trơ”: Diễn tả sự trơ trọi, bẽ bàng của nữ sĩ vừa thể hiện thái độ thách thức.

- Cách kết hợp từ độc đáo “cái hồng nhan”: Gợi lên sự bạc bẽo, bất hạnh, rẻ rúng của kiếp phụ nữ.

- Hình tượng “Vầng trăng bóng xế” mà lại “khuyết chưa tròn” vừa diễn tả trạng thái sắp tàn của vầng trăng vừa nhấn mạnh bi kịch của nữ sĩ: Tuổi xuân đã trôi qua nhưng nhân duyên không trọn vẹn.

- Những động từ mạnh “xiên”, “đâm”: Mang ý nghĩa phản kháng cũng như khát khao của con người.

- Từ “xuân” mang hai nghĩa: Mùa xuân và tuổi trẻ.

- Từ “lại” trong cụm từ “xuân lại lại”: Lại (1): Thêm lần nữa, lại (2): Trở lại.

- Nghệ thuật tăng tiến: “Mảnh tình”- “san sẻ”- “tí”- “con con”: Làm cho nghịch cảnh của nhân vật trữ tình càng éo le hơn: Mảnh tình vốn đã nhỏ bé, đã không trọn vẹn lại còn phải “san sẻ” thành ra gần như chẳng còn gì nên càng xót xa, tội nghiệp.

Trần Thị Thúy Diễm
Giáo viên Văn học - Trường Quốc tế Á Châu