Khi nghe “AI” và “trường học” trong cùng một câu, hẳn bạn sẽ nghĩ: “Không phải bọn trẻ ngày nay dùng AI để qua mặt thầy cô sao?”. Không nhất thiết phải như thế! Một số giáo viên tại Mỹ ngày nay bắt đầu dùng “công nghệ giáo dục” AI để giải quyết những vấn đề tồn đọng của hệ thống giáo dục công lập hiện còn nhiều bất cập.
Học sinh tiểu học đang thao tác trên ứng dụng My Math Academy - Ảnh: Micah Arrott/usatoday
Micah Arrott, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Pease tại Odessa, Texas, nói qua màn hình video call: “AI và các phần mềm linh hoạt đã thay đổi hoàn toàn bầu không khí, bộ mặt, và văn hoá lớp học. Thật tuyệt khi nhìn thấy học sinh năng nổ tham gia tiết học.”
Từ khi đảm nhận chức vụ hiện tại vào năm 2021, Arrott là một trong vài ngàn lãnh đạo cơ sở giáo dục tại Mỹ tích cực đẩy mạnh “học tập hỗn hợp”. Giáo viên tại trường giờ sử dụng các chương trình chạy trên tablet như My Math Academy và My Reading Academy của Age of Learning như trợ giảng dạy kèm từng học sinh.
Arrott nhận xét: “AI quả thật đã thay đổi mọi thứ, hãy nhìn trường tôi bây giờ so với 3 năm trước xem.”
Cô Shadiana Saenz tại Trường Pease bổ sung: “My Math Academy giúp chúng tôi tiếp cận học sinh theo đúng trình độ từng em, giúp các em học theo hướng hữu hiệu nhất. Thực tế là không phải em nào cũng có khả năng và nền tảng kiến thức ngang nhau.”
AI và vấn đề thâm hụt kiến thức sau Covid-19
Ba năm trước, khi học sinh vừa trở lại trường sau đợt giãn cách Covid-19, Arrott mới tại chức chưa được bao lâu, phải quản lý 550 em học sinh từ mẫu giáo đến lớp 2 và đối mặt với nhiều thử thách hơn bất cứ lúc nào.
Giữa lúc các doanh nghiệp dầu mỏ trong khu vực đồng loạt tuyên bố phá sản và dịch Covid-19 vẫn còn ảnh hưởng mạnh mẽ, Arrott phải nỗ lực hết mình đảm bảo cho học sinh Trường Pease - phần lớn có gốc Mỹ Latin và gia cảnh khó khăn - không bị tụt lại phía sau.
Đơn vị giám sát các cơ sở giáo dục công lập tại Texas, Cơ quan Giáo dục Texas (TEA), đánh giá trường của cô loại “F” (điểm thấp nhất) dựa trên thành tích học tập và kết quả thi cử của học sinh. Trớ trêu là điểm thấp lại khiến nhà trường khó xin được trợ cấp tài chính hơn.
Có thể nói các trường công lập như Pease lúc đó cần một phép màu, một vị cứu tinh có thể giúp tất cả vượt qua thử thách khổng lồ lần này. Và thế là các công cụ AI dạy học xuất hiện.
Diana Hughes, Phó Giám đốc Ban Cải tiến Sản phẩm và AI tại Age of Learning, nói: “Không có lớp học nào chỉ toàn các em học theo cùng một cách và có có nền tảng kiến thức giống nhau như đúc. Sau khi khảo sát hơn 600.000 lớp học, chúng tôi thấy trình độ và năng lực của các em rất đa dạng và rất ít em thật sự ngồi đúng lớp.”
Hughes cho biết Age of Learning đã và đang nghiên cứu xem đâu là phương án phù hợp nhất ngay từ lúc sản phẩm nổi bật ABCmouse của công ty ra mắt công chúng từ hơn 10 năm trước.
Cô nói: “Theo nghiên cứu, hướng đi hữu hiệu nhất là đánh giá từng học sinh một để nắm được các em biết gì, chưa biết gì, và sẵn sàng học thêm những gì. Sau đó phải ‘trám lại’ những phần các em chưa nắm rõ, rồi mới đi tiếp bài được. Bạn không thể cứ dạy bài mới mà chẳng đoái hoài gì tới chuyện các em có nắm rõ bài cũ hay không. Song, thực tế thì cách làm trên tốn rất nhiều thời gian và công sức; không thể đòi hỏi tất cả các thầy cô phải thực hiện đầy đủ các bước như vậy với toàn bộ 30 bạn trong lớp.”
Và đây chính là lý do vì sao AI có thể thay đổi tương lai. Hughes giải thích: “Chúng tôi cho học sinh làm quen với khái niệm mới, cho các em thời gian trải nghiệm khái niệm đó, rồi thiết kế các trò chơi để kiểm tra xem các em nắm khái niệm tới đâu. Vậy là khi các em chơi, chúng tôi thu được rất nhiều dữ liệu cho thấy các em có hiểu những gì đã được dạy hay không. Khi phát hiện các em chưa nắm kỹ bài học, như trả lời sai một câu hỏi nào đó chẳng hạn, chúng tôi sẽ tiến hành phản hồi.”
Hướng tiếp cận này khác với “kiểu dạy thường thấy” ở chỗ chủ điểm tiếp theo chỉ bắt đầu khi học sinh sẵn sàng. Hughes phân tích: “Hệ thống hoạt động theo một vòng lặp: dạy học, kiểm tra, hỗ trợ nếu cần, rồi quyết định học sinh đã sẵn sàng cho nội dung nào. Phương pháp này khác hoàn toàn kiểu “dây chuyền sản xuất hàng loạt” của sư phạm truyền thống. Nhờ vậy mà không học sinh nào bị bỏ lại phía sau mà các học sinh tiên tiến cũng không cảm thấy chán học khi phải chờ các bạn khác.”
Kết quả đúng như kỳ vọng. Age of Learning đã giúp nhiều ngôi trường điểm thấp nhất tại Mỹ dần leo lên khỏi vực thẳm, trong số đó có các trường ở Hạt Jefferson, Tallahassee, Florida. Sau 15 năm ghi nhận tình trạng học sinh “ngồi nhầm lớp” đến 5 năm, kết quả học tập của các em đã bắt đầu cải thiện sau 12 giờ học có sự hỗ trợ của AI.
AI có thay thế giáo viên không?
Ở một vị thế hoàn toàn ngược lại là trường tư cấp ba Alpha High ở Austin, Texas, với học phí lên đến 40.000 USD/năm. Nhiều học sinh ở đây đã sử dụng “AI Tutors” để đạt được trung bình 1545 điểm SAT (điểm tối đa là 1600). Hiện mặt bằng chung cả nước Mỹ chỉ là 1030.
MacKenzie Price, đồng sáng lập 2hr Learning và Alpha School, nhận định: “AI là công cụ giúp cân bằng cuộc chơi. Nó vô cùng kiên nhẫn, không hề quan tâm học sinh cần bao nhiêu thời gian để nắm bắt một khái niệm cụ thể, vốn là vấn đề nan giải ở các lớp truyền thống. Nó không quan tâm đến sắc tộc, gia cảnh của học sinh. Nó cũng không hề quan tâm học sinh có điểm số thuộc top 90% hay là top 1%. AI lúc nào cũng có thể giúp học sinh nâng cao trình độ.”
Tại “Alpha School”, học sinh dành 2 tiếng tự học mỗi sáng với sự hỗ trợ đắc lực của AI, trong khi giáo viên đảm nhận vai trò “hướng dẫn và cố vấn” thay vì “giảng dạy kiểu truyền thống”. Thời gian còn lại trong ngày, học sinh thoải mái học các kỹ năng sống, nghệ thuật, thể thao, và cả kỹ năng khởi nghiệp nữa.
Con gái 18 tuổi của MacKenzie, Peyton Price, hiện đang học lớp 12 tại Alpha High. Bạn trẻ hào hứng: “AI đã khiến học tập trở nên vui vẻ hơn bao giờ hết.” Peyton cho biết gần đây có dùng AI thay ca từ bài “Blank Space” của Taylor Swift thành các từ khoá để ôn thi môn Chính phủ Hoa Kỳ thuộc chương trình AP (chương trình cho phép học sinh cấp 3 tích luỹ trước một số tín chỉ đại học).
Cô bạn còn dùng ứng dụng mới do mẹ mình thiết kế, TeachTap, để “biển TikTok thành lớp học”. Thông qua ứng dụng, học sinh có thể được nghe các phiên bản AI của Albert Einstein, Harriet Tubman, Marie Curie,… trò chuyện và thậm chí là tương tác với mình. Bên cạnh bản dùng thử miễn phí là các gói khuyến mãi 20 USD và gói thượng hạng 250 USD để “luyện thi AP không giới hạn”.
Peyton bày tỏ ý kiến: “Nhiều người lớn và giáo viên cứ nghĩ, TikTok tệ hại lắm, mạng xã hội đầu độc giới trẻ, nhưng với bọn em, chính những ai đặt câu hỏi: ‘Các em hứng thú với những gì?’ rồi tìm cách tích hợp thứ đó với giáo dục mới là những người thật sự hỗ trợ nhiều nhất. Alpha School là một nơi như vậy, biến việc lướt điện thoại thành hoạt động học tập bổ ích, tích cực tận dụng AI cho mục đích tốt.”
Trở lại Odessa, bạn học sinh 8 tuổi Trip Galloway chia sẻ câu chuyện tương tự. Trip đang theo học lớp nâng cao tại Trường Pease. Mẹ em, Savannah, nói: “Con trai tôi mới học lớp 2 nhưng trình độ đọc hiểu đã ở lớp 9. Vì học quá nhanh, nó sinh chán nản và hay thường lơ đễnh trong giờ học. Khi trường triển khai dùng AI, nó được dịp toả sáng và chuyên tâm học hành hơn vì bài học giờ đã đáp ứng khả năng của nó.”
Trip Galloway hào hứng khi học bằng AI - Ảnh: Savannah Galloway/usatoday
Trip bổ sung: “AI dạy chúng em những bài học đúng cấp độ - chuyện thầy cô thường không thể làm được tại trường. Hầu hết các bạn trong lớp không theo kịp em nên học chẳng vui tí nào. Giờ thì em vui hơn rồi.”
Khi được hỏi sẽ ra sao nếu phải quay lại tình hình dạy học lúc trước, Trip ngán ngẩm: “Chắc chắn rất chán. Với AI, chúng em có thể học nhanh hơn. Học thế này vui hơn nhiều so với phải nghe giảng rồi làm bài tập nguyên ngày.”
Các giáo viên kỳ cựu như cô Carlton Conn-Oquendo nghe vậy có chút chạnh lòng. Từng dạy nhiều khối lớp trong suốt 42 năm công tác tại Học viện Hawthorne tại Chicago, đồng thời được tận mắt chứng kiến công cụ AI có thể giúp cả cô trò như thế nào, cô khẳng định công nghệ không thể thay thế điểm cốt lõi mà chỉ giáo viên mới có.
Cô bày tỏ: “Công nghệ là phương tiện hỗ trợ tuyệt vời, nhưng không thể thay thế hoàn toàn tương tác giữa người với người. Tất cả chúng ta ai nấy cũng đều nhớ về một người cô, người thầy ân cần trò chuyện, tạo cảm hứng cho ta. Giờ việc học có thể được nâng cấp theo nhiều hướng nhờ công nghệ nhưng những mối quan hệ cô-trò kia vẫn tạo được tầm ảnh hưởng rất lớn.”
Huỳnh Trọng Nhân
(Lược dịch)