Người Thái là một trong 54 dân tộc anh em ở Việt Nam và sinh sống chủ yếu ở vùng Tây Bắc Việt Nam.

Cũng như các dân tộc khác, người Thái đều có những nét văn hóa riêng biệt thể hiện nền văn hóa đặc sắc của riêng họ. Văn hóa không những thể hiện qua lễ hội mà còn thể hiện nét văn hóa ẩm thực. Xôi ngũ sắc là một trong những món ăn thể hiện nét văn hóa của người Thái.

Xôi ngũ sắc là một trong những món ăn quan trọng không thể thiếu trong những dịp lễ tết của người Thái. Với 5 màu: xanh, đỏ, trắng, vàng và tím thể hiện ngũ hành và đặc biệt hơn khi những màu sắc này được tạo ra từ màu sắc của lá cây trong vườn.

Quá trình chế biến

Để có một đĩa xôi ngũ sắc ngon cần trải qua nhiều quy trình tỉ mĩ từ khâu chọn nếp, chọn lá để nhuộm màu và đồ xôi (nấu xôi).

Khi chọn lá để nhuộm màu xôi, người Thái dùng những lá cây có sẵn trong vườn. Màu đỏ được tạo nên từ lá cây cơm đỏ, màu tím lấy từ lá cơm đen, màu xanh từ lá cây riềng hoặc lá gừng, màu vàng là màu của nghệ tươi, màu trắng là màu nguyên thủy của gạo nếp.

Sau khi chọn lá, họ rửa sạch và đun lấy nước. Riêng màu vàng, người dân giã nhuyễn củ nghệ và vắt lấy nước. Nước màu đã chuẩn bị xong và để nguội, người Thái cho gạo nếp vào nước màu, ngâm qua đêm để màu thấm vào từng hạt gạo nếp. Nếp để nấu xôi là loại nếp ngon, hạt to để thành phẩm đạt được là hạt xôi bóng, thơm và dẻo.

Người Thái nấu xôi ngũ sắc trong “chõ đồ xôi” - Ảnh: sieucaycanh.net

Khâu quan trọng cuối cùng là đồ xôi. Người Thái đồ xôi trong một cái nồi chuyên dụng gọi là “chõ đồ xôi”. Gạo nếp được bỏ vào trong chõ theo thứ tự từng màu, ngăn cách nhau bằng lá chuối. Riêng màu trắng được để trên cùng để tránh bị nhuộm màu bởi những màu khác. Khi đồ xôi, người Thái luôn canh lửa vừa, khi nào nếp có mùi thơm là xôi đã chín. Xôi sau khi chín được xới ra và quạt cho bay hết hơi.

Ý nghĩa

Xôi ngũ sắc sau khi nấu xong được xếp theo hình cánh hoa ban. Năm màu của xôi tượng trưng cho triết lý ngũ hành âm dương và con người hòa hợp. Màu đỏ tượng trưng cho Hỏa, màu trắng tượng trưng cho Kim, màu đen tượng trưng cho Thủy, màu vàng là Thổ và màu xanh tượng trưng cho Mộc. Đồng thời, nó còn thể hiện tình cảm đoàn kết của dân tộc Thái nói riêng và các dân tộc ở miền Tây Bắc nói chung.

Thanh Huyền
(Tổng hợp)