Một báo cáo mới của Liên Hợp Quốc đã gây lo ngại về việc quá lạm dụng điện thoại thông minh trong các trường học trên toàn thế giới. Theo UNESCO - cơ quan giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên Hợp Quốc, việc lạm dụng điện thoại di động sẽ gây ảnh hưởng đến việc học tập.
Học sinh ở Cebu, Philippines - Ảnh: UNICEF/Joshua Estey
Báo cáo của UNESCO về công nghệ trong giáo dục kêu gọi các quốc gia xem xét cẩn trọng cách sử dụng công nghệ trong trường học.
Báo cáo này nhấn mạnh sự cần thiết của một "tầm nhìn lấy con người làm trung tâm", trong đó công nghệ kỹ thuật số đóng vai trò là một công cụ thay vì được ưu tiên.
Trả lời tờ UN News, ông Manos Antoninis thuộc UNESCO cũng cảnh báo về nguy cơ rò rỉ dữ liệu trong công nghệ giáo dục, vì chỉ có 16% quốc gia đảm bảo quyền riêng tư dữ liệu trong lớp học theo luật định.
Lạm dụng dữ liệu
“Chúng ta biết rằng một lượng lớn dữ liệu đang được sử dụng mà không có quy định phù hợp, vì vậy các dữ liệu này cuối cùng được sử dụng cho các mục đích phi giáo dục, mục đích thương mại khác và tất nhiên đó là hành vi vi phạm các quyền cần được quy định.”
Báo cáo của UNESCO cũng nhấn mạnh chênh lệch do học tập số tạo ra. Trong đại dịch Covid-19, nửa tỷ học sinh/sinh viên trên toàn thế giới đã bị bỏ lại do chuyển sang học phí chỉ học online.
Về mặt địa lý, báo cáo này ghi nhận sự mất cân bằng đáng kể trong các nguồn tài nguyên trực tuyến có lợi cho Châu Âu và Bắc Mỹ.
UNESCO đang kêu gọi các quốc gia đặt ra các tiêu chuẩn riêng về cách thiết kế và sử dụng công nghệ trong giáo dục sao cho công nghệ không bao giờ thay thế việc giáo viên trực tiếp giảng dạy và công nghệ hỗ trợ mục tiêu chung là giáo dục chất lượng cao cho tất cả mọi người.
Tiềm năng khổng lồ
Tổng giám đốc UNESCO - Audrey Azoulay cảnh báo: “Cách mạng số nắm giữ tiềm năng vô hạn, nhưng cũng giống như các cảnh báo từng được đưa ra về cách thức quy định nó trong xã hội, thì cũng cần phải có sự chú ý tương tự đến cách nó được dùng trong giáo dục”.
“Việc sử dụng cách mạng số phải là để nâng cao trải nghiệm học tập và vì hạnh phúc của học sinh và giáo viên, chứ không phải gây bất lợi cho họ.”
Bản báo cáo “Công nghệ trong giáo dục: Công cụ dựa trên điều khoản của ai?” đã được ra mắt tại một sự kiện ở Montevideo, Uruguay do UNESCO và Bộ Giáo dục và Văn hóa Uruguay tổ chức, với sự hỗ trợ bổ sung từ Quỹ Ceibal và 18 bộ trưởng giáo dục từ khắp nơi trên thế giới. Báo cáo này đề xuất 4 câu hỏi mà các nhà hoạch định chính sách và nhà giáo dục nên suy nghĩ khi công nghệ giáo dục ngày càng trở nên dễ tiếp cận và được sử dụng trên toàn cầu.
Sử dụng phù hợp
Câu hỏi đầu tiên tập trung vào việc sử dụng công nghệ phù hợp trong lớp. Trẻ em khuyết tật gặp khó khăn trong môi trường truyền thống và giảng dạy trực tiếp cũng có thể được hưởng lợi từ lựa chọn hỗ trợ công nghệ.
Ông Manos Antoninis, Giám đốc phụ trách báo cáo trên cho biết: “Những cơ hội mà công nghệ mở ra rất đáng kinh ngạc và chúng tôi luôn ngạc nhiên trước những cánh cửa mới mà công nghệ mở ra cho người học.”
“Chúng ta cần rút kinh nghiệm về các sai lầm trong quá khứ khi sử dụng công nghệ trong giáo dục để không lặp lại những sai lầm đó trong tương lai”, ông Antoninis nói.
“Chúng ta cần dạy trẻ em sống kể cả khi có và không có công nghệ; lấy những gì bọn trẻ cần từ lượng thông tin phong phú, và bỏ qua những gì không cần thiết; để công nghệ hỗ trợ, nhưng không bao giờ để công nghệ thay thế sự tương tác của con người trong việc dạy và học,” ông nói thêm.
Cơ hội bình đẳng
Việc chuyển đổi nhanh chóng sang học trực tuyến trong đại dịch Covid-19 đã khiến khoảng 500 triệu học sinh/sinh viên trên toàn thế giới bị bỏ lại, chủ yếu ảnh hưởng đến những người ở các cộng đồng nông thôn và cộng đồng yếm thế.
Báo cáo này nhấn mạnh rằng quyền được giáo dục ngày càng đồng nghĩa với quyền được kết nối một cách có ý nghĩa, tuy nhiên cứ 4 trường tiểu học thì lại có một trường không có điện. Báo cáo kêu gọi tất cả các quốc gia lập ra các tiêu chuẩn nhằm nối mạng Internet cho các trường học từ nay đến năm 2030 và tập trung chủ yếu vào các cộng đồng yếm thế này.
Công nghệ có khả năng mở rộng không?
Thiếu bằng chứng khách quan liên quan đến giá trị gia tăng của công nghệ. Hầu hết các bằng chứng đến từ Hoa Kỳ, nơi trang What Works Clearinghouse từng chỉ ra rằng chưa đến 2% các biện pháp can thiệp giáo dục được đánh giá có “bằng chứng mạnh mẽ hoặc vừa phải về hiệu quả”.
Sự phát triển của công nghệ đang gây căng thẳng cho các hệ thống giáo dục nếu muốn thích nghi, UNESCO lập luận. Kiến thức số và tư duy phản biện ngày càng quan trọng, đặc biệt là với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI).
Dữ liệu bổ sung trong báo cáo cho thấy phong trào thích ứng này đã bắt đầu: 54% số quốc gia được khảo sát đã vạch ra các kỹ năng mà họ muốn phát triển cho tương lai, nhưng chỉ 11 trong số 51 chính phủ được khảo sát có chương trình giảng dạy về AI.
“Đừng quên rằng để định hướng được trong thế giới số, chúng ta không nhất thiết cần những kỹ năng quá phức tạp. Chẳng hạn, những người có kỹ năng đọc tốt nhất là những người ít có khả năng bị lừa nhất bởi email lừa đảo,” ông Antoninis nói.
Hơn nữa, giáo viên cũng cần được đào tạo phù hợp trong khi chỉ một nửa số quốc gia hiện có tiêu chuẩn phát triển kỹ năng công nghệ thông tin và truyền thông của nhà giáo dục. Các chương trình đào tạo giáo viên về an ninh mạng thậm chí còn ít hơn, mặc dù 5% các cuộc tấn công mã độc tống tiền là nhằm vào giáo dục.
Hồng Nhung
(Lược dịch)