Không phải ngẫu nhiên mà Bergson - nhà triết học, nhà văn Pháp nổi tiếng giành giải thưởng Nobel Văn học năm 1928 đã phải đưa ra một nhận xét: "Những máy đo lường của chúng ta quá ngắn để ước lượng được chiều sâu tư duy của Pascal". Không chỉ là một nhà toán học thiên tài, Pascal còn là một nhà vật lí học nổi tiếng, nhà văn và là nhà tư tưởng lớn của nhân loại.
Chân dung nhà khoa học Blaise Pascal - Ảnh: imgur.com
Tài không đợi tuổi
Blaise Pascal sinh ngày 19 tháng 6 năm 1623, tại Clermont Ferrand, miền Auvergne nước Pháp. Cha của Pascal, ông Etienne, trước kia là một luật gia tại thành phố Paris. Vào lúc Pascal chào đời, ông Etienne đang đảm nhận vai trò Chánh án tòa Hộ tại Clermont. Mẹ của Pascal qua đời khi ông chỉ mới được ba tuổi.
Ngay từ khi mới tập nói, Pascal đã tỏ ra là một đứa trẻ có năng khiếu khác thường, hay hỏi người lớn những câu hỏi hóc búa và bản thân cậu cũng trả lời được các câu hỏi khó. Biết được tố chất thiên tài của con nên ông Etienne quyết định giáo dục Pascal theo cách riêng của mình. Ông đặt ra nguyên tắc là khiến cho đứa trẻ phải làm các việc khó khăn hơn, tiến bộ hơn.
Vào năm 1631, ông Etienne dọn nhà lên thành phố Paris để chăm nom chuyện học hành cho con trai. Pascal được dạy cách quan sát, suy tưởng và thường tiếp thu kiến thức thông qua các cuộc đàm luận với cha. Trong lúc rảnh rỗi, ông Etienne kể cho con trai nghe các câu chuyện về Khoa học, nhưng những điều này không bao giờ làm cho Pascal thõa mãn, cậu luôn luôn khao khát những lý lẽ cuối cùng của sự vật.
Một hôm, khi bước vào phòng, ông Etienne vô cùng ngạc nhiên khi thấy con trai đang loay hoay dùng phấn chứng minh trên nền nhà định luật thứ nhất trong 32 định luật của Euclide. Xưa nay, ông Etienne chưa từng dạy Toán học cho con bao giờ, hơn nữa định luật của Euclide là một bài toán rất khó đối với người lớn, không phải dành cho một đứa trẻ 12 tuổi. Pascal đã chứng minh được rằng tổng số các góc trong một tam giác bằng hai góc vuông, đúng như Euclide từng phát biểu. Nhưng vì chưa từng học môn Hình học nên Pascal đã gọi đường tròn là "cái tròn", đường thẳng là "cái thước kẻ".
Từ đây, Pascal mới được cha cho phép đọc các cuốn khái luận của Euclide. Với trí thông minh sẵn có, Pascal đọc tới đâu, hiểu tới đó mà không cần một ai giảng giải. Cậu còn giải được nhiều bài toán khó. Sự mày mò tìm hiểu xuất phát từ niềm đam mê khiến Pascal chẳng bao lâu đã trở thành một nhà toán học trẻ có hạng.
Sáng chế ra máy tính đầu tiên
Thời bấy giờ, ông Etienne thường gặp gỡ nhiều nhân vật danh tiếng về Khoa học nên Pascal cũng được tham dự vào các buổi hội thảo. Nhờ đó, Pascal có cơ hội trình bày những điều do mình khám phá, cũng như góp các tư tưởng, lý luận về những tác phẩm của các nhà bác học đương thời.
Năm 16 tuổi, Pascal công bố một công trình toán học: "Về thiết diện của đường coniques", trong đó cậu đã chứng minh một định lý nổi tiếng, đó là định lý về lục giác thần kì. Pascal đã rút ra 400 hệ quả từ định lý này. Nhà toán học đồng thời là nhà triết học vĩ đại Descartes đã phải thốt lên: "Thật không thể tưởng tượng nổi một người ở tuổi thiếu niên lại có thể làm nên một công trình tầm cỡ như thế". Tác phẩm của Pascal đã khiến rất nhiều nhà toán học xuất sắc đương thời phải bái phục. Không ít người còn đề nghị Pascal cho in thành sách, song vì khiêm tốn, Pascal đã từ chối.
Chiếc máy tính cơ học của Blaise Pascal
Ảnh: liveauctioneers.com
Khi ông Etienne giữ chức vụ Giám đốc Thuế vụ miền Rouen, sổ sách kế toán quá nhiều khiến ông mệt mỏi. Để giúp đỡ cha, Pascal đã mày mò nhiều năm liền để sáng chế ra một chiếc máy tính có thể thực hiện các phép tính cộng, trừ, nhân, chia đơn giản. Đến nay, nguyên tắc của nó vẫn còn được áp dụng cho các loại máy tính tối tân, hiện đại. Phát minh này đã làm rạng danh tên tuổi của Pascal.
Blaise Pascal - "Cây sậy biết suy nghĩ"
Là một nhà triết học, Pascal rất nổi tiếng với câu nói "Con người là một cây sậy, nhưng là cây sậy biết suy nghĩ". Tương truyền, có một người bạn đã khuyên Pascal từ bỏ khoa học để đi theo tôn giáo, với lý do: "Con người chỉ là một cây sậy yếu ớt trước tạo hóa vô biên. Làm sao anh có thể đương đầu nổi với giông tố cuộc đời". Pascal đã tự tin trả lời: "Đúng, con người chỉ là một cây sậy mềm yếu, nhưng là một cây sậy biết suy nghĩ. Vì thế, nó không bao giờ chịu cho giông tố dập vùi…".
Năm 1654, Pascal tới thăm em gái trong một tu viện tại Port Royal. Chuyến viếng thăm này đã khiến Pascal càng thêm "ghê tởm sự giả dối cực độ của người đời". Cũng năm đó, sau một lần thoát chết trong vụ tai nạn xe cộ, Pascal đã có nhiều chuyển hướng trong nhận thức. Ông bắt đầu quan tâm tới tôn giáo và thần học. Các tác phẩm của ông trong thời kỳ này gồm "Những bức thư của Louis de Montalte" viết cho một người bạn ở tỉnh nhỏ (1656 - 1657), được coi là một áng văn kinh điển; tác phẩm "Suy nghĩ" (xuất bản năm 1669, sau khi tác giả qua đời), được xem là một tác phẩm triết học và văn chương bậc thầy.
Tháng 6 năm 1662, Pascal quyết định tặng căn hộ mình đang ở cho một gia đình nghèo mắc bệnh đậu mùa và dọn đến ở với người chị gái tên Gilberte. Tại đây, Pascal bị bệnh tật hành hạ suốt hai tháng trời. Ông trút hơi thở cuối cùng vào ngày 19 tháng 8 năm 1662, hưởng thọ 39 tuổi.
Để ghi nhớ bậc Vĩ nhân Khoa học này, người ta đã phát hành tem thư, tổ chức các buổi thuyết trình về Triết học, Toán học và Văn chương. Nhiều phòng triển lãm đã trưng bày các tác phẩm của Pascal cùng chiếc máy tính là phát minh lừng danh của nhà toán học thiên tài này.
Minh Ly
(Tổng hợp theo cand.com.vn)