Trong những lần chở con đi bác sĩ, các bậc phụ huynh đau đáu không biết khẩu phần ăn của con đã cân bằng chưa, có đủ protein (tức chất đạm) cần thiết hay không. Theo bác sĩ thì tuỳ theo khẩu phần ăn của trẻ mà lượng đạm có thể quá ít hoặc quá dư thừa.
Các nguồn cung cấp protein - Ảnh: www.flickr.com/
Protein là gì?
Protein là các đại phân tử có cấu phần là các axit amin kết lại thành chuỗi ba chiều. Cơ thể người có thể sản sinh một số loại axit amin, nhưng một số khác chỉ có thể hấp thu qua đường tiêu hoá - đó là các axit amin quan trọng. Các bậc phụ huynh cần đảm bảo khẩu phần ăn cung cấp cho trẻ đủ lượng axit amin này một cách thường xuyên.
Ống tiêu hoá của trẻ hấp thụ và phân giải protein rất tốt. Sau khi thức ăn được nhai kỹ, các chuỗi protein sẽ được cắt nhỏ hơn nhờ các enzym do bao tử sản sinh ra. Khi đến tá tràng - phần đầu của ruột non - protein được enzym do tụy tiết ra phân giải thành peptit, rồi thành axit amin. Thành ruột non tiết ra các loại enzym giúp phân giải các peptit thành từng phân tử nhỏ hơn nữa. Cuối cùng, các phân tử peptit cỡ nhỏ cùng các axit amin thấm qua thành ruột đi vào cơ thể.
Con bạn cần protein đến mức nào?
Lời khuyên chung dành cho các bậc phụ huynh là trong tổng lượng calo trẻ nạp vào cơ thể mỗi ngày, 10-15% nên có gốc là protein, 20-30% có gốc từ mỡ, và phần còn lại là từ đường bột. Một khẩu phần ăn cân bằng dành cho trẻ nên có các loại ngũ cốc nguyên hạt, rau củ và trái cây, các loại dầu mỡ tốt cho sức khoẻ, và các nguồn thực phẩm giàu đạm. Đảm bảo được như vậy cũng có nghĩa trẻ đã hấp thụ đủ các dưỡng chất, trong đó có protein, cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển tối ưu.
Trẻ có thể không hấp thu đủ đạm trong các trường hợp sau:
• Trẻ kén ăn.
• Trẻ không được đảm bảo khẩu phần ăn đủ dinh dưỡng.
• Trẻ có răng miệng nhạy cảm, mắc chứng tự kỷ,…
• Trẻ mắc các chứng dị ứng, chỉ có thể tiêu thụ một số thực phẩm nhất định.
• Trẻ gặp vấn đề khi nuốt, như gặp bệnh nhược cơ chẳng hạn.
• Trẻ gặp các vấn đề về tim phổi hay thận.
• Trẻ gặp các bệnh làm giảm khả năng hấp thụ dưỡng chất, đặc biệt là protein, ví dụ như viêm ruột Crohn hay bệnh Celiac (một dạng bất dung nạp Gluten) chẳng hạn.
• Ruột trẻ xảy ra hiện tượng rò rỉ protein, hay còn gọi là chứng mất protein qua đường ruột.
• Trẻ mắc chứng bệnh về tiêu hoá và cần tuân theo một khẩu phần ăn đặc biệt nào đó, dẫn đến thiếu hụt về lượng axit amin mà cơ thể có thể hấp thụ.
Khi nào phụ huynh nên lo lắng về lượng protein mà con mình tiêu thụ?
Những trường hợp vừa nêu trên là những trẻ không hấp thụ đủ lượng protein cần thiết, dẫn đến không phát triển tối ưu, không đủ năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Trẻ bị thiếu protein và calo trầm trọng có thể dẫn đến còi cọc, suy dinh dưỡng thể teo hoặc thể phù.
Nếu lo lắng về tình trạng thiếu hụt protein ở con mình, bạn cần tham vấn các bác sĩ nhi khoa để tìm cách chữa trị phù hợp. Họ sẽ kiểm tra kỹ lưỡng bệnh sử của trẻ, tiến hành khám sức khoẻ và có thể yêu cầu cho trẻ thực hiện một số xét nghiệm, bao gồm xét nghiệm máu và nước tiểu giúp phát hiện tình trạng dinh dưỡng của trẻ. Bạn cũng có thể tham vấn các chuyên gia dinh dưỡng khoa nhi để biết thêm về một khẩu phần ăn hợp lý. Cha mẹ cũng có thể tập cách ghi nhật ký dinh dưỡng cho con, thay đổi khẩu phần ăn của con, luân phiên thức ăn, và đặc biệt là bình tĩnh và kiên nhẫn với những trẻ gặp vấn đề về dinh dưỡng và tiêu hoá.
Một số trẻ cần uống sữa công thức để nạp thêm lượng calo và protein nếu được khuyến cáo y tế. Trong một số trường hợp hiếm gặp, một số trẻ còn cần được truyền thức ăn thẳng xuống dạ dày nhờ ống thông đường mũi hay ống đi xuyên ổ bụng để có thể hấp thu được các dưỡng chất quan yếu cho cơ thể. Những biện pháp triệt để này rất cần sự tham vấn, trao đổi thấu đáo giữa phụ huynh và các bác sĩ nhi khoa.
Trường hợp dư thừa protein ở trẻ
Thông thường, cha mẹ sẽ lo lắng cho con nhiều hơn nếu con họ không hấp thụ đủ lượng đạm cần thiết. Tuy nhiên, tại Mỹ cũng như nhiều quốc gia phát triển khác, một vấn đề cũng khiến phụ huynh lo canh cánh là dư thừa protein.
Lượng protein quá mức cần thiết này thi hấp thu sẽ dẫn đến tình trạng gây hại cho sức khoẻ gọi là cân bằng nitơ dương tính. Bên cạnh đó, protein khi nạp dư vào cơ thể có thể chuyển hóa thành mỡ, dẫn đến thừa cân, béo phì. Ngoài ra, trẻ tiêu thụ quá nhiều protein còn có nguy cơ bị sỏi thận hay gặp tình trạng nồng độ axit uric trong máu tăng cao, dẫn đến bệnh gout.
Hiện các bậc phụ huynh có thể mua nhiều sản phẩm hoặc thuốc không kê đơn để cải thiện lượng protein mà các bé có thể hấp thụ. Những sản phẩm này không chịu sự quản lý nghiêm ngặt từ các cơ quan có thẩm quyền (như tại Mỹ là Cục Thực phẩm và Dược phẩm) nên điều cha mẹ cần ghi nhớ là phải cẩn trọng và tìm hiểu kỹ càng về bất cứ sản phẩm nào trước khi mua về cho con dùng. Hoặc tốt hơn, phụ huynh nên tham vấn ý kiến của các bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng về lượng protein và các dưỡng chất thiết yếu khác mà con họ cần.
Theo U.S.News